Pianist Jef Neve treedt tijdens het Middelheim JazzFestival, half augustus, op met het troetelkind van de Nederlandse popmuziek, Typhoon. Ze speelden al vaker voor zo’n vijfhonderd mensen, maar gaan nu voor het grote publiek. Het concert markeert wederom een nieuwe ontwikkeling in het muzikantschap van de Belgische topmusicus. Er zijn echter meer veranderingen. Jef Neve vertelt er met veel enthousiasme over.
Maar eerst Typhoon. Jef Neve, een open vat wat betreft nieuwe invloeden, ontmoette de Nederlandse rapper en zanger tijdens een samenkomst van Nederlandse en Belgische ministers van Cultuur in LantaarnVenster in Rotterdam. Neve vroeg zijn collega of ze niet iets samen konden doen. “Als we daar toch zijn en we hebben de hele middag de tijd, dan zien we wel wat dat opbrengt”, mijmerde Jef Neve. “Na twee minuten al wist ik dat we niet verder hoefden te repeteren en dat we als een onbevangen stel het podium op konden gaan. Typhoon, die altijd met nieuwe teksten bezig is, had meteen een paar teksten klaar en ik mijn eigen composities. Dus we konden zo aan de slag.”
Een tijdje later traden Jef Neve en Typhoon onafhankelijk van elkaar op tijdens het North Sea Jazz Festival. Tijdens het concert van Typhoon vond de pianist het “gezellig om elkaar te zien en ongedwongen even bij hem aan te schuiven.” Nadien werd de samenwerking inniger, er volgden concerten die beiden zagen als try-outs. “Typhoon is volledig vrij in zijn hoofd en heeft bovendien een ongekende energie. Doordat hij zich zo laat meeslepen door de inspiratie van het moment, werkt dat heel aanstekelijk. Er is zoveel wederzijds vertrouwen dat onze intimiteit het publiek heel erg aanspreekt. In België zijn concerten met zo’n vijfhonderd belangstellenden meestal kleinschaliger dan bij jullie in Nederland. Maar nu wacht Middelheim met een concert voor duizenden mensen. Een enorme uitdaging. We zijn overigens niet van plan het groter te maken dan het is”, lacht Jef Neve.
Terwijl dat laatste wel is, wat Jef Neve al een heel pianistenleven doet: het oeuvre van zijn instrument van vernieuwingen voorzien en daarmee de mogelijkheden vergroten. Jef Neve is een zoeker, een intuïtieve ambachtsman die het moois dat zich aan de grenzen van de pianistiek bevindt, exploreert en fraaier maakt. Maar ook de toonkunstenaar die in het midden van de piano, daar waar het hart zich bevindt, zijn gehele persoonlijkheid neerlegt en daarbij niet schroomt grenzen op te rekken of zelfs te slechten. Met dit alles is Jef Neve de bekendste jazzpianist van België en geliefd bij ook hen die weinig of niets met jazz hebben. Hetgeen Jef Neve deugd zal doen, want hij ziet zichzelf niet als jazzpianist. Ook niet als klassiek uitvoerder overigens, het terrein waar hij zijn sporen ook ruimschoots heef verdiend.
“Ik ben in de eerste plaats componist, tweedens pianist. Gewoon, pianist. Ik heb ook veel met popmusici gewerkt. Het een sluit bij mij het ander niet uit. Mensen beschouwden mij aan het begin van mijn carrière vooral als jazzpianist, omdat ik met een trio werkte. Als je eenmaal die naam hebt, blijft hij voor altijd kleven. Ik wil echter compleet zijn. Iedere scheppende musicus komt op het punt dat er zich nieuwe ontmoetingen op zijn weg aandienen. Hij moet zich daar door laten inspireren. En daarmee uit zijn comfortzone komen. Regisseur Michiel van Jaarsveld vroeg me eens om ambient-stukken te schrijven. Ik vond dat wel ‘cool’ en zei: vraag maar. Daar leer ik weer nieuwe dingen van. Ik kwam nadien op een website waar ik ‘soundclouds’ hoorde die mij totaal vreemd waren. Ik zei het al: alles buiten je comfortzone is aantrekkelijk.”
Jef Neve heeft een groot deel van zijn bekendheid verworven met zijn soloconcerten. Is dat zijn favoriete werkterrein? “Ik denk dat ik vooral afwisseling nastreef”, is zijn antwoord. “Vóór mijn soloplaat One nam ik altijd op met groepen. Toen ik aan soloconcerten begon, voelde ik een enorme bevrijding door helemaal op mezelf teruggeworpen te worden. Soloconcerten heb ik ongeveer twee jaar gedaan en nu begint het weer te kriebelen om met een groep te spelen. Ik weet nog niet met welke, maar de goesting is er al.” Waaruit bestaat de meerwaarde voor een pianist die leider is van een groep of ensemble? “Uit de interactie en de inbreng van de anderen. De muzikale ideeën komen dan voort uit de chemie die ontstaat nadat je de groep hebt samengesteld. Doordat je op ideeën komt waar je nooit eerder aan dacht, kun je je grenzen verleggen. De muziek wordt er rijker van. Bovendien is het gezond om met nieuwe mensen samen te werken. Er is niks mis mee om met dezelfde mensen te spelen, maar dan ontstaat het gevaar dat je muziek neigt naar een concert…”
De pianist maakt veel werk van het voorwerk voor zijn solo-optredens. “De voorbereiding bepaalt heel veel. Ik oefen erg op mijn repertoire. Je moet dat doen als een soort sportman. Zorgen dat je fit bent. En dan jezelf vernieuwen op melodisch en harmonisch vlak. Ik probeer mij in elk soloconcert te gedragen alsof ik een schilder ben met een leeg canvasdoek. Ik denk overigens dat de muziek er niet beter van wordt, als ik me teveel voorbereid. Negentig procent van mijn solo-optredens bestaat uit improvisatie. Of ik daarmee op ideeën kom voor nieuwe composities? Dat gebeurt wel, ja. Ik denk dat het merendeel van mijn muziek uit improvisatie is geboren. Ik ben altijd geïnspireerd. Ook bijvoorbeeld bij soundchecks vóór concerten. Dan ben je in een andere akoestische omgeving. En ook het instrument telt dan, want het is dan vaak een piano waar je voor de eerste keer op speelt.”
Het Vlaams Philharmonisch Orkest nodigde Jef Neve diverse malen uit als solist. “Dat deden andere orkesten ook. Die bezigheden staan los van mijn soloconcerten. Op de momenten dat ik word gevraagd als solist, zijn daar verschillende redenen voor.” Waarbij de indruk is ontstaan dat er een periode in het leven van Jef Neve was, dat hij even vaak klassiek speelde als improvisatiemuziek. “Dat klopt wel”, zo reageert hij. “Ik heb vaak klassiek repertoire uitgevoerd. Een mijlpaal zijn bijvoorbeeld de Goldbergvariaties van Bach. Topsport voor een pianist! Het afgelopen half jaar speelde ik vooral mijn Tweede Pianoconcert. En er was In Flanders Fields (Vlaamse Velden), een ode aan de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. En ook Rhapsody in Blue, een uitgelezen stuk van Gershwin, heb ik nogal eens vertolkt.”
Concerten van Jef Neve worden niet alleen gekarakteriseerd door zijn uitmuntende pianospel, ook door de uitleg die hij geeft bij zijn muziek. En door zijn stellingname in vaak actuele kwesties, zoals de terreuraanslagen in Frankrijk of de nieuwe wereld van vandaag. Die waarin wij met zijn allen leven en waarin ieder zijn eigen weg dient te vinden. Jef Neve schreef er een bundel composities over, die hij samenvatte onder de titel Sons of a new world, a sign of hope. Is dit alles een vehikel om de ellende in de wereld onder de aandacht te brengen? “Bij Sons of a new world was dat zeker en vast het geval. Ik geloof dat muziek niet stilstaat bij onze samenleving. Omdat magie muziek overstijgt, bevat zij niet per se een boodschap. Mijn muziek wordt vooral ‘getriggerd’ door wat ik zie en hoor. Als mens vind ik het belangrijk deel uit te maken van de samenleving, om de wereld te leren begrijpen. De maatschappij laat mij niet onberoerd. Daardoor is zij ook een bron voor mij. Ik verkeer in het naïeve geloof, dat muziek de wereld beter kan maken.”
Hoe plaats je daar dan de recente schietpartij in Orlando in? “Ik heb een stuk gemaakt na de aanslagen in Parijs. Dit soort gebeurtenissen noodzaakt mij om muziek over te schrijven. Ideeën borrelen op, ik haast me om achter de piano te gaan zitten. Orlando was een ramp. Vooral ook omdat weer eens blijkt dat mensen met hopen frustraties geen aanknopingspunten meer vinden. En als enige uitweg zien anderen die aan het feesten zijn, het graf in te jagen. Maar even ambetant vond ik nadien de reacties uit de rechtse gemeenschap. Die zich van tevoren nooit ergens mee bemoeide. En wat denk je van het feit dat geen enkele politieke leider zich uitsprak, ongeacht of hij christen of moslim was. Het is toch bedroevend dat dit niet gebeurt. Dat is ook de reden dat er nog altijd oorlogen zijn. Wij gedragen ons niet beter dan andere diersoorten.”
Jef Neve werd in mei tot ereburger van het Belgische plaatsje Geel benoemd. Geboren in Turnhout woonde hij in Geel tot zijn achttiende. Doet hem dat iets, zo’n ereburgerschap? “Ik vind dat heel fijn, maar het mag geen dode letter op papier worden. Ik wil iets leuks gaan voorstellen: een soort festivalweekeinde gaan inrichten, waar ik curator van word. Dat zou dan in december moeten plaatsvinden. Ik wil het verbinden aan Nairobi. Daar wordt elk jaar het Safaricom Jazzfestival georganiseerd, een evenement dat drie keer zo groot is als Jazz Middelheim. Er treden artiesten uit de hele wereld op. De volledige opbrengst gaat naar sloppenwijkprojecten in Nairobi. Zo krijgen kinderen daar de gelegenheid zich te ontplooien en óók te eten. Ik ben fier op dat festival, omdat ik er de inspiratiebron voor ben geweest. Vier jaar geleden namelijk werd ik in Nairobi uitgenodigd voor een soloconcert. De directeur van een telecombedrijf die het concert bewoonde, was zo enthousiast dat hij zei: ik wil met jou een jazzfestival oprichten. Nu, na vier jaar , is het festival gigantisch gegroeid. Ik zou graag willen dat ik de muziekschool van Geel kan verbinden met het festival om te bezien welke mogelijkheden dat biedt.”
Jef Neve studeerde bij vele groten der aarde. Onder andere bij Brad Mehldau en Lew Tabackin. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Nam de Vlaming van elke leraar een stukje mee in zijn eigen werk? “Bij Brad Mehldau was dat zeker zo, maar nu geldt dat niet meer. Bij Brad en Lew Tabackin waren het uit de hand gelopen masterclasses. Ik was nog jong, bewonderde hen, ze waren mijn muzikale helden. Inmiddels ben ik daar wel van losgeweekt. Wat ik van hen wilde, zit nu in mijn eigen systeem.”
Hoe dan? Kun je op een piano na eeuwen nog een eigen geluid ontwikkelen? “Dat is een moeilijke vraag. Je moet jezelf durven blootgeven en spelen wat jezelf fantastisch vindt. Het is een proces van zelfacceptatie, waarbij je het zelf de moeite getroost hóe je naar buiten komt. Dat is een dagelijks proces. Het wil zeggen dat je de kritiek die je krijgt, persoonlijk gaat opvatten. Dit alles heeft ook te maken met een tweede laag: vanuit je enthousiasme helemaal gek worden en horen wat Brad Mehldau bijvoorbeeld speelt. Velen maken die fase door. De stempel die Brad heeft neergezet is de grootste van de 21e eeuw tot nu toe. Groter dan die van Keith Jarrett. Laten we zeggen dat Keith de twintigste eeuw beheerste, Brad deze. Op jonge leeftijd had hij al zó’n eigen geluid, niemand die daaraan heeft kunnen ontsnappen.”
Jef Neve is als componist even druk als als uitvoerder. Hoe breit hij dit alles rond? “Een goede 24-uurs tijdsindeling maken. Ik heb mijn leven lang een strakke planning aangehouden. Eénmaal per jaar probeer ik er een maandlang tussenuit te knijpen. Ik heb dan een week nodig om te detoxen, dan kan ik twee weken volop genieten en daarna heb ik nog een week om de komende maanden weer voor te bereiden. Ik sport zes dagen per week: kitesurfen, badmintonnen, fietsen, joggen, zwemmen. Sporten is ook een manier om je hoofd leeg te maken. Ik eet en drink graag, maar ook hier let ik op alles. En ik ga bewust met alcohol om. Het enige moment dat ik niet sport, is wanneer ik in een vliegtuig zit. Maar als ik dan ergens aankom, is sporten het eerste wat ik doe. Een perfecte manier om van je jetlag af te komen”, lacht hij.
KAMPEREN
De komende vakantie, die over enkele dagen aanvangt is een bijzondere voor Jef Neve en zijn partner Andy. Ze gaan trouwen, ergens in Italië. “We zijn beiden weg van dat land. We gaan niet op hotel, maar lekker kamperen.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN
Jef Neve en Typhoon treden op tijdens Jazz Middelheim op 14 augustus, aanvang 17.30 uur.
Lees terug concert Jef Neve in Paradox, Tilburg:
Concert van Jef Neve leidt een eigen levend leven