Shai Maestro: 'Het is een ongeschreven regel in de jazzmuziek dat er wordt geapplaudisseerd na elke solo. Maar ik vind het onzin.' Foto Solar
Shai Maestro: ‘Het is een ongeschreven regel in de jazzmuziek dat er wordt geapplaudisseerd na elke solo. Maar ik vind het onzin.’ Foto Solar

De 29-jarige Israëlische, in New York wonende, pianist Shai Maestro heeft vijf jaar meegespeeld in de band van de iconische contrabassist Avishai Cohen. Dat heeft hem op jonge leeftijd al in de gelegenheid gebracht om naam te maken op de prominentste jazzpodia. Hij heeft inmiddels drie albums uitgebracht met zijn eigen trio, bestaande uit drummer Ziv Ravitz en bassist Jorge Roeder. Dezer dagen komt het vierde album uit. Als lid van het kwartet van tenorsaxofonist Oded Tzur is Maestro dit jaar welgeteld een dag voor een concert in Nederland aanwezig, op het podium van Debat- en Cultuurcentrum De Pletterij te Haarlem. Hoog tijd derhalve voor een interview.

De soundcheck is afgerond en de pianist zit samen met zijn kwartetmaten, de Griekse contrabassist Petros Klampanis, Ziv Ravitz en Oded Tzur aan een goed gedekte tafel. Als hij de interviewer ziet legt hij mes en vork aan de kant. “Zullen we?” vraagt hij. We gaan op zoek naar een geschikte plek voor het interview. We nemen plaats op een stapelstoel aan een witte keukentafel in een felverlichte ruimte.

Je bent hier vanavond met Oded Tzur. Hoe heb je hem ontmoet?
Ik weet het niet, wij kennen elkaar al lang. We gingen vanaf 2001 naar dezelfde middelbare school in Tel Aviv. Ik zat in de derde klas en hij zat in het laatste jaar. En ik bewonderde zijn spel. Hij speelde als Dexter Gordon. Toen Oded vier jaar na mij naar New York verhuisde begonnen we samen te spelen en formeerden we deze band. De enige instructie die Oded ons meegaf was: “Verken de grenzen tussen stilte en geluid.” Deze aanpak was volledig nieuw voor mij, maar exemplarisch voor de minimalistische invalshoek van Oded.

We spelen per nummer in een grondtoon. Oded is sterk geïnspireerd door de klassieke Indiase muziek. Een raga is een set van klanken, voortgebracht in een bepaalde volgorde. Het is een compleet universum, gebaseerd op één set van noten en Odeds composities zijn daarop gebaseerd. De eerste beperking is het verkennen van het pianissimo (speel zo zacht als je kunt) en de tweede is de grondtoon. Ik heb een jazzopleiding genoten en ben geneigd om het hele palet aan mogelijkheden te gebruiken, daar waar mogelijk veranderingen aan te brengen, te moduleren, spanning op te bouwen. Dat is in deze band niet mogelijk. Bij Oded moet ik binnen de regels blijven en dat heeft iets magisch.

Shai Maestro: 'Beperkingen in creativiteit genereren een nieuwe vorm van creativiteit'. Foto Jean-Baptiste Millot
Shai Maestro: ‘Beperkingen in creativiteit genereren een nieuwe vorm van creativiteit’. Foto Jean-Baptiste Millot

Je moet een behoorlijk beroep doen op je creativiteit.
Ja, meestal speel ik alsof ik op een blanco canvas schilder. Alles is mogelijk, ik kan noten en akkoorden veranderen, ik kan met de muziek experimenteren. Maar bij Oded moet ik mijn verhaal vertellen met een minimale set aan middelen en dat is iets dat mijn geest activeert. Het is een gevoel dat je niet hebt als je de absolute vrijheid hebt. Beperkingen in creativiteit genereren een nieuwe vorm van creativiteit.

Leg uit alsjeblieft.
Het heeft te maken met bewegingsruimte. Als mens zijn we gedwongen om aan de regels van de zwaartekracht te gehoorzamen. En daar moeten we mee leren om te gaan, we zoeken naar manieren om dit leven – ondanks deze beperking – zo goed mogelijk vorm te geven. Hoe kunnen we ons, ondanks de zwaartekracht, toch door de dampkring verplaatsen? Je kunt gebruik maken van vliegtuigen, maar zonder geavanceerde techniek is vliegen voor een mens onmogelijk. Als er geen zwaartekracht is en er regels zijn kun je alles doen wat je wil. Maar het gebrek aan restricties maakt lui. Er wordt geen beroep gedaan op je creativiteit. Alles is mogelijk, je kunt overal naar toe gaan. De aarde dwingt je om dichtbij te blijven en dat is het moment dat er een beroep wordt gedaan op je improvisatievermogen.

Het is als met sociale structuren. Zodra er regels zijn, leer je daar als lid van de samenleving creatief mee om te gaan. Als er geen regels zijn neigt een mens naar chaos, tenzij hij erg gedisciplineerd is. Ik hou van de beperkingen. Zwaartekracht in de richting van de aarde is voor mij muzikaal gezien als de houvast van do-re-mi-fa-sol-la-si-do. Zonder de muzikale zwaartekracht wordt mijn spel te vlak.

Je werkt in een team, een kwartet, dat is toch ook een beperking?
Je begrijpt me niet. Laat me een voorbeeld geven. We starten een gesprek en we spreken af dat we de letter L niet gebruiken. En dan word je gedwongen alleen nog maar woorden te gebruiken zonder L. Dat maakt dat je woorden moet vinden waarin de letter L niet aanwezig is. Je kent je beperkingen, of laten we zeggen: je weet ermee om te gaan. Je brein wordt actief en je hebt een gesprek.

Ah, volgens mij begin ik je te begrijpen.
Ik neem altijd behoorlijk de tijd om dingen te begrijpen.

Je bent een denker.
Ik ben er onlangs mee gestopt mezelf als muzikant te zien.

Shai Maestro: 'De aarde dwingt je om dichtbij te blijven en dat is het moment dat er een beroep wordt gedaan op je improvisatievermogen.' Foto Solar
Shai Maestro: ‘De aarde dwingt je om dichtbij te blijven en dat is het moment dat er een beroep wordt gedaan op je improvisatievermogen.’ Foto Solar

Waarom?
Je beroep kan gemakkelijk tot een masker worden dat je elke dag bij het ontwaken weer op zet. ‘Dag, mijn naam is Shai, ik ben een muzikant’ en vervolgens doe ik wat deze persoon geacht wordt te doen. Gelijktijdig verlies ik mezelf uit het oog. Wat is er mis mee om te kunnen zeggen: ‘Ik ben mens en ik doe wat ik wil’, of om te denken: ‘Wil ik vandaag muziek of wil ik iets anders?’ Wellicht wil ik vandaag liever leren surfen of een bepaald gerecht leren koken? Het is toch prachtig om te doen wat voor jezelf het waardevolst is. Muziek is slechts een van de dingen die ik wil doen. Ik ben in de eerste plaats een mens en pas later muzikant. Natuurlijk maakt muziek deel uit van mijn leven, maar het is niet de muzikant die op het podium staat. Dat ben ik! Het is dezelfde persoon die nu met jou praat. Muziek is voor mij een van de manieren om mezelf uit te drukken.

Je nieuwe trio-album ‘Stone Skipper’ wordt een dezer dagen uitgebracht. Het is anders dan je vorige drie albums. Het bevat maar liefst veertien stukken, inclusief zang en elektronica.
Aanvankelijk bevatte het album zelfs vijftien composities, maar een ervan heeft het niet gehaald. Het was een lastig proces, maar het was al met al zeker de moeite waard. Zoals je zegt, we gebruikten elektronica en zangers: Gretchen Parlato, Neli Andreeva, haar dochter Kalina Andreeva uit Bulgarije en Theo Bleckman. Deze plaat is gelaagd. Het trio vormt de basis. We zijn inmiddels al weer zes jaar samen. En we zijn behoorlijk naar elkaar toe gegroeid en dat hoor je terug in de muziek. De muziek verschilt aanzienlijk van alles wat ik ooit heb gedaan. De stukken zijn aaneengesloten. Je kunt de eerste vier zien als één geheel. Ergens in het midden wijzigt het compositienummer, zodat je kunt zien dat er een nieuw hoofdstuk begint. Het leidmotief komt in de verschillende hoofdstukken weer terug, zodat het album een coherent verhaal geworden is. Ik heb ook voor het eerst teksten geschreven. Ik ben erg trots op het resultaat. Het is mijn beste album tot nu toe.

We zullen het gaan beleven. Shai, vertel me over je soloconcert in augustus in New York City. Was het je eerste?
Nee, voor mijn NYC-soloconcert heb ik een hele solotour, bestaande uit achttien concerten, gedaan in Japan. Ik vind het heerlijk om te doen. Het is het tegenovergestelde van Odeds muziek. Het is als een lege pagina en ik probeer zo weinig mogelijk vooraf vast te leggen. Het is voor tachtig procent improvisatie. Ik gebruik materiaal van mijn composities, maar ik probeer om de composities zo vrij mogelijk te spelen. Ik leg mezelf geen beperkingen op.

Hoe begin je aan zo’n concert?
Ik ga zitten, sluit mijn ogen en ik absorbeer de energie in de zaal en probeer dat gevoel te delen met het publiek. Ik zie mezelf niet meer als die man op het podium. Ik zie de zaal voor me met mensen die iemand piano zien spelen. Een collectieve ervaring van mensen die in dezelfde ruimte zijn. Ik zit toevallig aan de piano, maar het is onze gezamenlijke inspanning, ik ontvang de energie in de zaal en ik zend in muziek terug wat ik voel.

Shai Maestro: 'Je beroep kan gemakkelijk tot een masker worden dat je elke dag bij het ontwaken weer op zet.' Foto Solar
Shai Maestro: ‘Je beroep kan gemakkelijk tot een masker worden dat je elke dag bij het ontwaken weer op zet.’ Foto Solar

Kun je dit gevoel omschrijven?
Ik probeer het. Ik had niet lang geleden een ervaring met mijn vriendin. Ik kwam de kamer binnen en ik zei niets. Mijn vriendin vroeg: “Wat is er gebeurd?” en ik antwoordde: “Hoezo?” Maar blijkbaar wist ze dat er iets aan de hand was, zonder dat ik daar aanleiding toe gaf. Een mens voelt zoiets. Ik denk dat onze communicatie niet alleen bestaat uit woorden maar ook uit energie. Zie het als een aura. Jouw aura en de mijne zijn met elkaar verbonden en we moeten respecteren dat we niet precies weten hoe dingen echt werken. Ik ben ervan overtuigd dat als je eenmaal ergens bent en je ogen sluit en luistert dat je dan precies hoort wat er gaande is.

Als ik improviseer dan kan ik alleen maar… het is moeilijk uit te leggen, maar mijn handen beginnen te bewegen. Ze raken de toetsen van de piano en ik luister. Het is een heel proces. Mijn hersenen gaan aan het werk en starten een compositie en ik gebruik de energie in de zaal. Deze beïnvloedt de muziek en dat heeft weer invloed op de energie in de zaal. Het is een vorm van meditatie. Als ik mijn ogen na anderhalf uur weer open weet ik niet wat er precies is gebeurd.

Improvisatie is de puurste vorm van muziekcreatie.
Het gaat over verbinding, het publiek beïnvloedt wat ik speel en deze beïnvloeding bestaat niet uit geklap of applaus.

Omdat geklap je stoort?
In het algemeen denk ik dat de betere concerten de concerten zijn die zo vloeiend zijn dat het publiek zich niet gedwongen voelt om tussentijds te klappen. Een solo volgt logischerwijs op een andere. Je speelt iets en geeft het door aan de volgende persoon. Er is geen noodzaak om het te laten onderbreken door geklap. Muziek is een verhaal. Stel je voor dat je naar de bioscoop gaat en in het midden van de film beginnen de mensen te klappen. Het haalt je uit je concentratie. En dat geldt ook voor concerten. Het is een ongeschreven regel in de jazzmuziek dat er wordt geapplaudisseerd na elke solo. Maar ik vind het onzin. Ik geloof er niet zo in.

ROBIN ARENDS

 

Previous

Muzieklab Brabant stopt einde van dit jaar

Next

Theo Croker en DVRK FUNK zijn een regelrechte sensatie

Lees ook