‘Do You Know What It Means To Miss New Orleans’. Een klassieker uit de archieven van de oude jazz. Mooi en authentiek vertolkt door onder andere Louis Armstrong, Billie Holiday, Fats Domino en kapot gespeeld door dixielandorkesten uit Nederland en ver daar buiten. Het karakter van het stuk is gebaseerd op de oorspronkelijke, vroege muziek uit New Orleans, getoonzet als een blues met vooral veel nadruk op de instrumenten uit die tijd. Maar nu is er een versie die alle andere naar de kroon steekt. Vertolkt door een jazzzangeres uit Nederland, jawel. Greetje Kauffeld.

Do You Know What It Means To Miss New Orleans is een van de composities op de cd A Song For You, waarmee Greetje Kauffeld het jubileum voor zestig jaar professionele zangactiviteiten aankondigt. Zij wordt hier bijgestaan door baritonsaxofonist Jan Menu, gitarist Maarten van der Grinten, contrabassist Jan Voogd en gastspeler Ack van Rooyen op flugelhorn. De eerste drie musici vormen het ensemble DIG d’DIZ.

De muziek op A Song For You mag er zijn. De elf stukken zijn alle uitgekozen door Greetje Kauffeld zelf en zijn zodoende ook op haar lijf geschreven. De zangeres draait er geen doekjes om dat zij het liefst put uit The Great American Songbook en verder alleen maar stukken op haar repertoire plaatst, die ook door anderen al zijn vertolkt. Op haar jongste cd komen daarom (Up A) Lazy River voorbij, maar ook Quiet Nights (van Antonio Carlos Jobim), de jazzklassieker All Right, Okay, You Win, voorts Because Of You (van Arthur Hammerstein) en Just One Of Those Things (van Cole Porter). De cd geeft een mooie doorsnede van de zestig jaren dat Greetje Kauffeld op de planken staat en is bovendien een hypermodern bewijs dat spul uit de oude doos – in de juiste bewerkingen – ook in deze tijden uiterst levensvatbaar is.

NIEUW LIED

“Deze cd uitbrengen was een uitdaging”, zegt de jubilaresse. “Jazeker, Do You Know What It Means To Miss New Orleans is een nieuw lied geworden. Alle stukken op de plaat zijn zo sterk, je kunt er alles mee doen. Je blijft er creatief mee bezig en zo houd je de spanning er mooi in. Dat is ook het fijne met deze fantastische musici, waardoor je steeds op elkaar kunt reageren. Ik heb Ack van Rooyen gevraagd voor drie, vier stukken. Ik stuurde hem een lijstje en hij heeft daarop uitgezocht op welke composities hij wilde meespelen. In (Up A) Lazy River bijvoorbeeld schept hij een speciale kleur. Het is toch fantastisch als je 87 jaar bent en nog zo speelt.”

Op A Song For You speelt DIG d’DIZ voor het eerst als kwartet, door de aanwezigheid van contrabassist Jan Voogd. DIG d’DIZ is de oubollige omschrijving van Drie Is Goedkoper, de Drummer Is Ziek. Het ensemble komt voort uit het duo Peter Nieuwerf (gitaar) en Ruud Brink (saxofoon), die volgens Greetje Kauffeld halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw regelmatig in “een clubje in Haarlem” speelden. “Toen ik er eens langs ging, heb ik meegezongen. Dat was fantastisch, omdat ik ervan houd om met zo weinig mogelijk instrumenten te werken. Een uitdaging dus. We zijn met drieën verder gegaan, namen een cd op en speelden op het North Sea Jazz Festival. Na de dood van Peter en Ruud zijn Jan en Maarten in hun plaats gekomen.”

Greetje Kauffeld is 77 jaar, een leeftijd die haar niet belet gemiddeld een keer of drie per maand op te treden. En nu met de nieuwe cd, aan een tournee te beginnen van voorlopig vijf  concerten. Want optreden, dat is haar lust en haar leven. “Het contact met het publiek vind ik fantastisch. Muziek maken en luisteren moet je namelijk samen doen. Voor aanvang van een concert ben ik nog altijd heel zenuwachtig. Maar als ik eenmaal op de bühne sta, maakt het me allemaal niet meer uit. Ook niet als het fout gaat. Als dat gebeurt, vind ik dat juist leuk, het zorgt voor een ontspannen sfeer. Ik heb geleerd niet verstijfd en bang te zijn. Ik oefen mijn stem nog elke dag, door aan de piano echte klassieke toonladders te zingen. Daarna zet ik een cd op. Liefst een van mijzelf met een big band. Dan zing ik mee. Ik heb altijd een sjaal om mijn nek om mijn zangspieren warm te houden, ook in huis. Mét de zangoefeningen houd ik mijn stem zodoende in conditie.”

AMERICAN SONGBOOK

“Of mijn hart bij jazz ligt? Bij muziek! En vooral bij het American Songbook. Daar kun je zóveel mee doen. Het trieste van de muziek van tegenwoordig is, dat de melodieën zijn verdwenen. Dat is eeuwige zonde. Stevie Wonders muziek bijvoorbeeld kent prachtige melodieën, daar ben ik dol op. Tegenwoordig wordt ook niet meer geluisterd. Het is alleen de beat nog, die belangrijk is. Maar ja, jongeren worden niet meer met andere muziek opgevoed, dan kunnen ze ook niet meer horen wat ze moeten horen.”

Is Greetje Kauffeld een jazzzangeres? “Weet ik niet”, is het antwoord. “Ik heb mezelf nooit zo genoemd. Hoe kun je nu uitleggen dat je een jazzzangeres bent? Ik kan dat niet. Je moet dat hóren. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: jazz is een kwestie van timing. Frank Sinatra had een schitterende timing, maar hij was geen jazzzanger.” En dan, heel stellig: “Nederland kent één echte jazzzangeres: Fay Claassen. Ikzelf bijvoorbeeld kan niet scatten, Fay is daar een echte kunstenares in.”

Niettemin kun je aan het werk van Greetje Kauffeld afhoren dat de timing, frasering, het aanbrengen van kleur en het aspect improvisatie wel degelijk aanwezig zijn. Hoe komen die elementen dan bij haar terecht? “Improviseren doe ik niet veel. Althans niet met mijn stem. Wel bijvoorbeeld bij het samenstellen van mijn nieuwe cd A Song For You. Van de opgenomen stukken bepaalde ik het tempo, hoe de rest tot stand kwam was geïmproviseerd. We repeteerden hier bij mij thuis, daar ontstonden als het ware de arrangementen. Zo kwamen we tot één geheel. Je houdt je vast aan wat je in die repetities hebt geïmproviseerd en dan ga je vanzelf in je hoofd arrangeren. Daarbij komt dat Jan Menu mij heel goed kent, hij weet precies wat bij mij past. We hebben niets opgeschreven, zijn twee dagen de studio ingegaan en hebben alles meteen opgenomen. Het tempo is van mij, de rest van de jongens.”

Goed dan, improviseren is binnen haar muziek geen overheersend element. “Wat ikzelf in de loop der tijden steeds meer ben gaan durven, is pauzes te laten vallen. Ik besef alsmaar meer hoe belangrijk het tempo binnen de muziek is. De zaken die ik tijdens mijn lange carrière belangrijk ben gaan vinden, ben ik gaan toepassen en dan krijg je mijn muziek zoals die nu klinkt. Van Doris Day heb ik onbewust geleerd om intiem te zingen en van Nancy Wilson om een noot heel lang aan te houden en aan het einde te laten vibreren. Daar bouw je spanning mee op. Ik heb die techniek op 25-jarige leeftijd opgepikt en pas die nog altijd toe.”

RITA REYS

Dan was er nog The Grand Lady of Jazz Rita Reys. Heeft de minder bekende La Kauffeld van háár bekendheid hinder ondervonden? “Rita opereerde op een ander niveau. Ik ben in de jaren zestig negen jaar uit Nederland weg geweest. De eerste drie, vier jaren van mijn carrière brachten me veel bekendheid. Eind jaren zestig, met veelvuldig verblijf in Duitsland en Amerika, kende niemand me meer. Ik moest helemaal opnieuw beginnen en dat was een harde job. Maar ik ben wel iemand van altijd doorgaan. Rita had al die tijd hier doorgewerkt. En ja, zij is de nummer één jazzzangeres van Nederland, altijd geweest. Natuurlijk heb ik wel eens gedacht: en nu wordt het tijd voor mij.”

Voor een eigen geluid zouden bepaalde jazzmusici een moord plegen, maar Greetje Kauffeld maalt daar niet om. “Een eigen geluid héb je. In de loop der jaren wordt het volwassener, maar het geluid is er gewoon. Ik zing alles nog in dezelfde toonsoort als zestig jaar geleden. Dat is wel enigszins apart, want meestal zakt je stem. Ik ben echter niet lager gaan zingen, ook al klínkt mijn stem missschien wat lager. Daar ben ik heel blij mee, want de toonsoort is ook zo’n belangrijk element. Als je in een bepaalde toonsoort zingt en je moet op zeker moment naar een andere, dan gaat het stralende er van af. Daarom ben ik zo blij dat ik nog steeds dezelfde toonsoort kan hanteren.”

Greetje Kauffeld weet zeker dat zij is geboren om zangeres te worden. Op 9-jarige leeftijd zat zij al aan de radio gekluisterd om niets van de programma’s van Pete Felleman (fervent jazzliefhebber en eerste Nederlandse discjockey op de radio, rvdh) te missen. Toen ze twaalf jaar oud was, zong ze bij de schoolband The Raindrops. Vooral op dansavonden met hits uit die tijd – de jaren vijftig – van Frank Sinatra, Eddy Fisher en Doris Day. “Ik luisterde zo vaak naar de radio, dat de teksten zich vanzelf in mijn hoofd vastzetten”, blikt ze lachend op die tijd terug. “Ik was ook al heel vroeg op de radio. Het jongerenprogramma Mignon van de Avro had ook een afdeling in Middelburg, waar ik toen woonde. Wij maakten met The Raindrops een cassettebandje, dat we opstuurden naar Hilversum. De Avro zond ook het programma De Oprechte Amateur uit, waarvoor een opnameploeg op een dag naar Middelburg kwam. Ik deed auditie, er werd een opname gemaakt van C’est si bon en dat werd daarna uitgezonden. Zo was ik al op 12-jarige leeftijd op de radio te horen.”

ANEKDOTE

“Aan die periode in mijn leven zit nog een leuke anekdote verbonden. Een van de leden van The Raindrops nam een tijdje geleden contact met me op. Hij had nog zo’n bandje van toen. Ik heb het gehoord, was fantastisch, zo’n jong stemmetje als ik toen nog had. Maar goed, om bij mijn carrière te blijven. Ik was vijftien toen mijn moeder na haar scheiding met mij naar Rotterdam verhuisde. Ik zat in de vierde klas van de mulo, maar had er geen zin meer in. Ik wilde zangeres worden. Ik ging bij de plaatselijke telefoondienst werken en daar hoorde ik van de meisjes dat The Skymasters (Nederlands radio-orkest en big band, die bestond van 1946 tot 1997, rvdh) een zangeres zochten. Dat orkest was razend populair in de jaren vijftig. Ik op een dinsdag naar de auditie, zaterdags moest ik terugkomen. Leider en dirigent Bep Rowold vroeg me meteen in de studio en op 1 februari 1957 kwam ik in vaste dienst bij The Skymasters. Het was vanaf de eerste minuut alsof ik daar hoorde, ik voelde me als een vis in het water. Dit was mijn wereld, ik wist nu dat ik zangeres was.”

Greetje Kauffeld werd direct in het diepe geworpen. Ze kwam live in twee radio-uitzendingen terecht en vertrok op 2 februari met het orkest per bus naar Duitsland. Toen wellicht nog niet wetend dat dit haar tweede muzikale vaderland zou worden. “We speelden die eerste keer op een carnavalsfeest in Keulen. Daar traden ook veel andere orkesten op, onder meer dat van Kurt Edelhagen, zeer beroemd in die tijd. Vier jaar later nam ik met zijn orkest mijn eerste singletje op in Duitsland: Leider nur eine schlechte Kopie. Dit lied zing ik overigens nog altijd, je kunt de muziek ervan zó naar onze tijd vertalen. Ik zing graag in het Duits, je hebt prachtige Duitse evergreens. Op de bühne doe ik dat inmiddels niet meer.”

Voordat de Nederlandse zangeres haar eerste single opnam met Kurt Edelhagen, stond ze al op een plaatje met The Skymasters: Kleine Cowboy met op de b-kant Kindje. “Dat was absurd, zo slecht. Werkelijk niet om aan te horen. Maar ja, ik was net zeventien, zong toen heel ander repertoire. Met The Skymasters dus voornamelijk Nederlandstalig. Op die leeftijd durfde ik daar nog niet tegen te protesteren.”

Greetje Kauffeld vindt het nog altijd fantastisch om in Duitsland te werken. “Met Paul Kuhn heb ik daar mijn schlagerperiode gehad. Kijk, daar heb ik nog een langspeelplaat van hem staan”, wijst ze naar een hoek van de huiskamer. “Paul en ik werkten nauw samen en samen zijn we ook overgestapt naar jazzmuziek. Ik heb verschillende tournees met hem gedaan, trokken we telkens drie weken met de bus door Duitsland. Dat was in 2003 en 2004. Vroeger deed ik dat ook met The Skymasters. Ik vind het tegenwoordig veel leuker om in Duitsland met jonge musici te werken.” Waarbij het reizen een zwaarwegend aspect is geworden. “Naar Duitsland ga ik altijd met de trein, in Nederland zoveel mogelijk met de auto, waarbij ik me lekker laat rijden.”

AMERIKA

Duitsland, maar ook Amerika hebben de carrière van Greetje Kauffeld gevormd. Duitsland voor het overige repertoire van de zangeres, maar Amerika vooral voor de jazzmatige zijde van haar loopbaan. Daar verbleef zij in 1967 en ’68. “Het was een bijzondere ervaring om er een tijdje te wonen en audities te doen. Ik deed er bijvoorbeeld eentje bij gitarist Oscar Castro-Neves. Hij kwam juist uit Brazilië, toen hij mij begeleidde bij een auditie voor een tv-show bij Joey Bishop, die coast to coast werd uitgezonden. Ik heb ook nog een auditie gedaan voor een show in Las Vegas. Vond ik heel interessant om te doen, omdat het om míjn muziek ging. Ik zong er Feelin’ Groovy, dat kan ik me nog goed herinneren. Nadat ik was opgekomen, mocht ik zowat het hele liedje zingen. Iemand van de beoordelingscommissie vroeg waar ik zo goed Engels had leren spreken. Ik werd uiteindelijk voor die show niet geschikt gevonden, maar kreeg wel te horen dat ik best nog een keertje terug mocht komen. Dat heb ik echter niet gedaan, omdat ik inmiddels Joop de Roo had leren kennen, mijn huidige echtgenoot.”

In 1969 werd het huwelijk tussen de zangeres en de producer gesloten, ze kreeg kinderen in 1970 en 1972 en trad vanaf toen tien jaar niet op, werkte uitsluitend als studiozangeres. “Ik wilde voor de kinderen zorgen.” Vanaf 1986 ging ze ook lesgeven op de conservatoria van Hilversum en Zwolle. Tien jaar heeft ze dat gedaan, toen stootte ze Zwolle af, omdat het haar te veel werd. “Hilversum was prachtig, het was daar een echte pioniertijd met Ferdinand Povel en Wim Overgaauw, maar ook met de voorzingavonden van toen. Ik heb nog altijd contact met enkele oud-leerlingen.”

Greetje Kauffeld heeft gedurende de afgelopen zestig jaar duidelijk gekozen voor bestaand repertoire. Nooit gedacht aan een eigen oeuvre? “Nee, dat kan ik niet”, is het resolute antwoord. “Er is echter zoveel mooi repertoire waaruit je kunt kiezen en het je zo eigen te maken. Vaak is nieuw werk ook heel saai. Kijk maar naar de huidige singer-songwriters.”

WILLEM BREUKER

Dat hoeft niet uit te sluiten dat Greetje Kauffeld ook wel eens uit de voor haar zo specifieke hoek had kunnen komen. “Heb ik ook gedaan. Ik werd eens gebeld door Willem Breuker. Hij wilde op een van zijn cd’s mijn versie van Night And Day opnemen. Dat is gebeurd, in een heel apart arrangement. Ik heb met Willem ook concerten gedaan in Duitsland. Maar dat was niet echt mijn ding. Het was echter wel interessant om daar allerlei facetten van de muziek te onderzoeken.”

RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN


De jubileum-cd A Song For You wordt niet officieel gepresenteerd.
Er zijn wel presentatieconcerten:

4 maart Betty Asfalt Amsterdam
8 april Jazzkerk Aartswoud
27 augustus Concertgebouw Amsterdam
23 september  Theater de Tuin Leusden
24 september Wilminktheater en Muziekcentrum Enschede 

LEES TERUG:

FAY CLAASSEN DENKT ECHT NIET NA OF HET ALLEMAAL WEL JAZZ IS

Previous

Het Moon Trio kun je 24 uur per dag beluisteren

Next

Spotify Gideon Tazelaar

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Lees ook