In een wereld die je pijlsnel naar zijn ondergang ziet snellen, zetten kunst en cultuur gelukkig soms bakens van troost en hoop uit. Het label Sonna Records van Sanne Rambags doet dat vanaf het begin van zijn bestaan. ‘Ritual’ is zo’n baken.
Kern van deze cd is de Spaanse zangeres Paloma Lázaro Arteaga, die sinds drie jaar in Nederland woont, waar ze jazz-zang studeerde aan de Fontys Academy of Music and Performing Arts in Tilburg. Welke studie zij eerder dit jaar succesvol afsloot. Pianist Sjoerd van Eijck, contrabassist Johannes Fend en slagwerker Joost Lijbaart begeleiden haar op zoek naar een betere wereld.
Een betere…? Wellicht een wereld die vreemd is voor de mens, omdat hij door alle musici van deze planeet wordt gecreëerd áchter die waarop wij leven en die alleen hoorbaar – en soms tastbaar – wordt door hun kunstenaarschap. Bij Ritual is het niet anders.
De vier elementen die de wereld ons schenkt – vuur, aarde, lucht en water – krijgen op Ritual vorm door de stem van Paloma Lázaro Arteaga en haar drie begeleiders. Dat gebeurt met eigen teksten van de zangeres, die afdalen naar de filosofische grondslagen van het menselijk bestaan en tevens met vingerwijzingen hoe voornoemde vier elementen ons bestaan zekeren én in deze tijden helaas naar het eindstation van de mensheid leiden.
Die inktzwarte constatering vind je in de teksten op Ritual niet terug; wel vele tekenen van hoop. Zoals in Obatalá (Aarde in de traditie van de Yoruba (etnische groep in West-Afrika), waarin de zangeres met stelligheid beweert dat ‘wij onze grondslagen vastleggen in de hartslag van het universum’, onder meer doordat ‘we terugkeren naar onze primitieve instincten, naar de waarheid van de klei (…) een oude stem’.
Wie niet warm kan lopen voor dergelijke teksten negeert ze en luistert vooral naar wat vier musici in hun individuele klankwereld kunnen oproepen. Dat is veel, heel veel. De muziek op Ritual wordt vooral geschraagd door improvisatie, door enorme dynamische niveaus, door aanraking van culturen die wortelen in wereldmuziek, jazz, gecomponeerde westerse muziek en de afzonderlijke fantasie van vier toch wel moeilijk te categoriseren uitvoerders.
Paloma Lázaro Arteaga doet denken aan Sanne Rambags, evenzeer een stemkunstenares als haar Spaanse evenknie. Toch zijn er wezenlijke verschillen: waar Sanne Rambags met haar stem haar innerlijk laagje voor laagje blootlegt, zet Paloma Lázaro Arteaga grotere stappen. Zij schreeuwt soms de longen uit haar lijf om pal daarna met piepkleine stemopeningen haar teksten letter voor letter aan de man/vrouw te brengen. Haar drie begeleiders handelen navenant.
Joost Lijbaart heeft sinds hij deel uitmaakt van het fameuze driemanschap Under the Surface (met Sanne Rambags en Bram Stadhouders) een nieuw handelsmerk ontwikkeld: de drums presenteren in kleine verpakkingen en zich meer en meer richten op de veelkleurigheid van percussie. Op Ritual bijvoorbeeld opent hij de cd-introductie Esperanza met zoet belletjesgerinkel, dat ook vaak is te horen bij Under the Surface .
Daar durft contrabassist Johannes Fend met onbehouwen (maar niet heus…) snarenstreken een vet contrast tegenaan te gooien. Hij en pianist Sjoerd van Eijck varen vakkundig mee op de grilligheid van zangeres Arteaga, versterken en reiken aan. Waardoor vervreemdende passages ontstaan en de muziek precies daar uitkomt waar vele uitvoerders naar streven: de achterkant van een wereld waar alleen gelijkheid en balans leven en van vernietiging nog nooit is gehoord.
RINUS VAN DER HEIJDEN
PALOMA LÁZARO ARTEAGA
Ritual
Paloma Lázaro Arteaga – zang en composities
Sjoerd van Eijck – piano
Johannes Fend – contrabas
Joost Lijbaart – slagwerk en percussie
