Het is een spannende tijd voor vocalist/cellist en improvisator Sanem Kalfa. Als vierde Artist in Focus van North Sea Round Town in Rotterdam zijn alle ogen op haar gericht. Kalfa presenteert van 22 juni tot en met 9 juli diverse (duo)concerten, gaat multidisciplinaire samenwerkingen aan en haar droomproject belooft een bijzonder schouwspel te worden in de Van Nelle Fabriek met internationale musici Jan Bang, Ambrose Akinmusire en Kit Downes. “Ik wil puur en eerlijk zijn in alles wat ik doe.”
Ze heeft de ene compositieopdracht en het andere project nog niet achter de rug, of het volgende dient zich al aan. Sanem Kalfa (1982) heeft het druk. Als vierde Artist in Focus van North Sea Round Town (NSRT), krijgt ze de kans om haar verschillende gezichten en muzikale facetten te tonen in uiteenlopende projecten, omlijst door het Rotterdamse culturele speelveld. De festivalorganisatie ondersteunt haar hierbij en met het ontwikkelen van haar artistieke visie.
Tijdens het openingsweekend, van 22 tot en met 24 juni, wanneer ook showcases te zien zijn van samenwerkingspartner inJazz presenteert Kalfa op de vrijdag een uniek en avontuurlijk droomconcert, getiteld Invisible Columns. Dit is een positieve manifestatie die het thema van confrontaties verkent. De vocaliste legt uit dat confrontaties deuren openen naar ons diepste binnenste, het onzichtbare tastbaar maken en helpen om nieuwe hoofdstukken in het leven in te luiden. “De pilaren (columns) vormen onze fundering. In het leven zijn zoveel onzichtbare, onbewuste momenten waarbij we geconfronteerd worden met onze basis, wat vanuit positieve gedachten kan leiden tot zelfontplooiing. Daar verwijst de titel naar”, legt Kalfa uit.
Het droomproject bestaat uit de Noorse klankkunstenaar en elektronic live sampler Jan Bang, de Amerikaanse trompettist Ambrose Akinmusire en de Britse toetsenist Kit Downes. Kalfa omschrijft deze samenstelling ook als een confrontatie, want door hun totaal verschillende achtergronden en omdat ze niet eerder in deze setting hebben samengewerkt, betreden ze onbekend terrein. Hiermee confronteren ze elkaar én het publiek. De voorstelling is een gelaagd stuk dat met onverwachte wendingen zowel muzikant als toeschouwer kan uitdagen om in dieper in zichzelf te duiken.
Kalfa vertelt enthousiast over de samenwerking: “Ik ben trots dat ik met Jan, Ambrose en Kit dit project mag doen. Het zijn hele verschillende musici, die ieder hun eigen signatuur, klank, kleur en muzikale taal uitdragen. Daarnaast hebben ze hun eigen sterke persoonlijkheid en zijn het sympathieke personen. Ze fascineren en inspireren me en ik zie het al helemaal voor me hoe we samen kunnen klinken. Met Ambrose en Kit heb ik al eens eerder samengewerkt, maar niet in deze setting. Ik denk dat het een hele speciale combinatie wordt, ook omdat deze musici qua emoties en sensitiviteit elkaar goed gaan aanvoelen.”
Naast de musici speelt ook de Turkse Gozde Turkmen een belangrijke rol in dit project. Kalfa ontmoette haar twee jaar geleden en omschrijft Turkmen als haar spirituele mentor en gids. Voor dit project introduceert Kalfa – naast haar eigen teksten – ook het woord van Turkmen, waarin verschillende gedaanten van confrontaties verwerkt zijn. “Gozde heeft me anders naar mezelf en mijn omgeving leren te kijken. Dankzij gesprekken met haar ben ik mezelf beter gaan begrijpen en heb ik geleerd om mijn gevoelens meer ruimte te kunnen geven. Ik heb haar gevraagd om ook teksten te schrijven voor dit project.”
De concertlocatie in de Van Nelle fabriek is ook opmerkelijk. “Ik ben het team van NSRT erg dankbaar dat we het optreden daar kunnen laten plaatsvinden. Het is immens groot, er zijn letterlijk pilaren. Wanneer je het gebouw binnentreedt, stap je in een andere wereld en dan moet de show nog beginnen”, zegt Kalfa uitgelaten. “Het is onvoorstelbaar over hoeveel diverse plekken, ruimten en musici Rotterdam beschikt. Het culturele speelveld is heel inspirerend.”
Om goed gebruik van de ruimte te maken en een extra dimensie te geven aan het concept, heeft de Artist in Focus de Rotterdams-Italiaanse danseres Alice de Maio uitgenodigd. Zij zal het concert inleiden met een performance waarbij het lichaam aan de stem wordt verbonden. De Maio maakte ook onderdeel uit van het NSRT [Lab] in mei op Boerderij Driebergen. Samen met Rotterdammers Kelly Bigirindavyi, – ook een danser – en celliste/ toetseniste Lucija Gregov, gaat Kalfa tijdens NSRT vier dagen componeren. Ook zal Gregov tijdens deze sessies een nieuw elektronisch snaarinstrument gaat uitproberen: de knurl. Op 25 mei liet het viertal in een publiek optreden zien hoe ze elkaar hebben gevonden.
en Ingebrigt Håker Flaten (basgitaar). Foto Erik Smits
Sanem Kalfa is overigens geen onbekende van North Sea Round Town. De in Nederland wonende artieste maakt in korte tijd flink meters. Toch is Kalfa al lang bezig. En ze is er volledig klaar voor, zegt ze. In 2021 ontstond er een keerpunt. Ze was regelmatig zichtbaar in diverse uiteenlopende groepen uit de hedendaagse jazzscene, wat goed was voor haar zelfvertrouwen en ontwikkeling.
Daarnaast durfde ze het aan om een soloproject op te zetten, bestaande uit haar stem, ondersteund met cello/ukelele en elektronica. “Jarenlang hield iets me tegen. Ik had het gevoel niet klaar te zijn om mezelf te etaleren en vroeg me af of ik dat wel op de juiste manier deed”, vertelt de musicus. Toen ze in de herfst van 2021 de mogelijkheid kreeg om op te treden tijdens het festival Space is the Place in het BIMHUIS, dacht ze gelijk aan een soloconcert. “Ik besefte opeens dat ik er klaar voor was. Ik voelde me sterker als individu en ik kan nu prima een artistiek statement maken.”
Dat Kalfa zichzelf lange tijd onder de oppervlakte hield, heeft te maken met haar jeugd, waar liefde en hartelijkheid niet altijd vanzelfsprekend waren. Opgroeiend in het noordelijke Turkse stadje Trabzon, vlak bij de Zwarte Zee en als nakomeling uit een gezin van zes kinderen, werd ze op jonge leeftijd onafhankelijk. Ze verhuisde op haar zestiende naar Ankara. Ze is er niet bitter over; deze periode heeft haar gevormd als mens en musicus. Het heeft haar kracht en doorzettingsvermogen gegeven om te worden wie ze nu is.
Als klassiek celliste ontdekte Kalfa rond haar 21ste dat ook zang haar veel voldoening gaf. Ze werd hierin gestimuleerd door een andere muzikant die zich over haar talent ontfermde. Toen een vriend cello ging studeren aan het Gronings Conservatorium en haar enthousiasmeerde, besloot ze om ook de sprong te wagen. In 2007 verhuisde ze naar Nederland om jazz-zang te studeren. Daar ging in vele opzichten een nieuwe wereld voor haar open. Ze leerde jazz kennen en vrijer te leven. Hier bloeide ze op, hoewel het cultuurverschil groot was en ze lang zocht naar houvast.
Het volgen van haar eigen koers bracht Kalfa na haar afstuderen in Groningen naar het levendige Amsterdam, waar ze zich de afgelopen jaren heeft omringd met veel klinkende namen uit de hedendaagse jazzscene en zichzelf ontwikkelde als artiest.
De timing lijkt nu perfect als Artist in Focus, omdat Kalfa zich op diverse vlakken snel ontwikkelt en haar eigen sound creëert. NSRT wil haar daarin graag verder ondersteunen. Tevens verschijnen er dit jaar diverse albums en staat ze met nieuwe projecten op het podium, zoals bijvoorbeeld Televizyon, waarmee ze op 28 juni een première geeft in WORM. Dit concert is het resultaat van de residentie georganiseerd door Amsterdamse broedplaats Space is the Place, van begin april.
En in de herfst volgt een tournee van het project Miraculous Layers. Vorig jaar imponeerde Kalfa al tijdens NSRT met deze vrouwen powergroep, verder bestaande uit Marta Warelis (piano), Sun-Mi Hong (drums) en speciale gast Tineke Postma (altsaxofoon). Terwijl er onder het label van het Bimhuis in juni een liveregistratie verschijnt van afgelopen jaar, nog met Fuensanta Méndez op bas, werkt Kalfa nu ook aan nieuw repertoire voor het najaar.
Ze maakte in 2022 eveneens onderdeel uit van het indrukwekkende Midnight Mess-concert van Teis Semey, die haar voorging als Artist in Focus. Kalfa vormde een stem in het vierkoppige koor, bestaande uit Fuensanta Méndez, Marta Arpini en Līva Dumpe. Opnieuw is Kalfa te zien in dit project, want gitarist Semey lanceert op zondag 24 juni zijn gelijknamige album in Oude Kerk Charlois. Het afgelopen jaar heeft hij het concept verder verfijnd naar aanleiding van de excentrieke première van vorig jaar in de Laurenskerk. Wie het eigengereide ‘laatste avondmaal’, dat een mix is van Scandinavische volksmuziek, indie-invloeden en jazzimprovisatie heeft gemist, krijgt nu een herkansing.
Tijdens de komende editie is Sanem Kalfa ook te zien in diverse kleinschalige samenwerkingen. “Ik houd enorm van de intieme setting van duo’s. Je moet jezelf volledig aan elkaar overgeven en op elkaar anticiperen. Daarin ben je als artiest heel kwetsbaar en ‘naakt’, maar als de chemie aanwezig is, dan breng je muziek vol vertrouwen en overgave en dat kan bijzondere momenten opleveren”, aldus Kalfa.
Ze heeft er al aardig wat vlieguren opzitten met violist /gitarist George Dumitriu. De zangeres vormt al vijftien jaar een duo met Dumitriu. Samen zijn ze tijdens NSRT te zien op 2 juli tijdens, als onderdeel van de jaarlijkse Jazzfietstour waar ze nieuw repertoire ten gehore zullen brengen, gecombineerd met improvisaties.
Dan is er ook nog het nieuwe duo met Tineke Postma op 25 juni, bij de Boerderij Driebergen, waarbij wordt geëxperimenteerd met elektronica, saxofoon en stem. En er volgt op 30 juni een eerste muzikale ontmoeting met trompettist Peter Somuah in de Machinist, waarbij kruisbestuiving van verschillende genres centraal staat. En Kalfa geeft een improvisatieconcert met organist Hayo Borema op 27 juni in de Laurenskerk.
Ondanks alles wat er op haar af komt als Artist in Focus en dat ze nog volop in het schrijfproces zit, probeert Sanem Kalfa het hoofd koel te houden. Zeker wat betreft het droomproject is ze vrij relaxt. “Ik maak me totaal geen zorgen dat we alleen op de dag van het concert kunnen repeteren. Jan, Ambrose en Kit zijn zulke sterke improvisators en hebben zoveel muzikale bagage; zij vormen voor mij een solide basis. En je kunt het leven niet voorbereiden, dat overkomt je. Zo is het ook met muziek. Je gaat volledig op in het moment en ik doe niets liever dan dat. Want ik wil puur en eerlijk zijn in alles wat ik doe.”
ANGELIQUE VAN OS
Wederom staat North Sea Round Town (NSRT) met 350 concerten op 125 locaties van 22 juni tot en met 9 juli vol van eigenzinnige en vernieuwende muziek op lokaal en (inter)nationaal niveau. Hierbij voeren collectieve (co)producties tussen makers en programmeurs de boventoon en vormt Rotterdam in al zijn diversiteit het uitdagende levende decor waar dit alles plaatsvindt. Naast jazz is er op het festival ook ruimte voor aanverwante genres als soul, r&b, funk, impro, electronic, pop en hip-hop.
Nieuw dit jaar is een passe-partout die toegang geeft tot drie exclusieve concerten tijdens het openingsweekend. Dit betreft het openingsconcert ‘Youran’ van de Belgische klarinettist/saxofonist Joachim Badenhorst, op donderdag 22 juni. Badenhorst verkent tijdens dit optreden de grenzen tussen improvisatie en compositie, waarbij rust en verstilling de rode draad vormen. Verder aangevuld door Sanem Kalfa’s droomproject ‘Invisible Columns’ en Teis Semey’s albumrelease van ‘Midnight Mess’ (zie artikel).
Deze performances zijn ontwikkeld als een samenwerking tussen NSRT en de makers, dan wel een vervolg op eerdere gezamenlijk bedachte projecten. Wie zijn passe-partout dit weekend wil uitbreiden om nog meer jazz te ontdekken, kan een Passe-partout Plus bemachtigen dat toegang geeft tot een nautisch avontuur op de Maas met Het Jazzschip op zaterdag 24 juni. Daarnaast zijn de concerten goed te combineren met gratis showcaseprogramma inJazz, dat bruist aan de Kop van Zuid en nieuw en eigentijds jazztalent presenteert.
