Achtentwintig jaar lang stond jazzminnend Tilburg tussen kerst en nieuwjaar in het teken van onvoorspelbare muziek. Dan speelde zich immers het festival Stranger Than Paranoia af. Daar komt met ingang van de 2021-editie grondig verandering in.
Altsaxofonist Paul van Kemenade is initiatiefnemer en programmeur van het festival, dat al een aantal jaren als ‘Paranoia’ door de volksmond gaat. Achtentwintig jaar lang stopte hij bergen energie in de organisatie van dit festival, waarin vrijwel ondenkbare muzikale verrassingen in improvisatie waren verpakt. Maar dit jaar gaat het festival op de schop. Veel wordt losgelaten, zelfs voor een deel de data tussen kerst en nieuwjaar.
“Het wordt steeds lastiger nationale en internationale groepen in de laatste week van het jaar binnen te halen”, legt Paul van Kemenade uit. “Bovendien willen we ander publiek gaan bereiken en niet meer alleen organiseren in gereguleerde clubs. Het concept om diverse groepen op een avond op hetzelfde podium bijeen te brengen, blijft hetzelfde. Maar door de nieuwe opzet krijg ik meer mogelijkheden.”
Een van de opvallendste veranderingen is dat Paranoia voortaan het gehele jaar door zijn beslag krijgt. Dat gaat gebeuren onder de mantel Stranger Than Paranoia presenteert… Het eerste concert dat vanuit de nieuwe opzet op het programma staat, is dat van Ibrahim Maalouf op dinsdag 23 november in Concertzaal Tilburg. Stranger Than Paranoia presenteert… organiseert in 2022 meerdere concerten. Zo treedt op 10 mei 2022 wederom in Concertzaal Tilburg de Kenny Garrett Band aan met in het voorprogramma het Lorenzo de Finzi Quartet en op 1 november – onder voorbehoud – Quest met Dave Liebman en Billy Hart.
“Ik loop al jaren rond met het idee van spreiding. Bij Paranoia is het insteken bij internationale toernees van belang. Het contracteren van musici wordt in de laatste week van december steeds lastiger. De hausse die in de jaren negentig Paranoia groot maakte, krijgt met deze aanpak een vervolg. En dat er dan ander publiek op afkomt, is niet meer dan logisch.”
Stranger Than Paranoia presenteert… blijft ook dichter bij huis. Op 23 december presenteert Boi Akih in Paradox het project Storyteller en diezelfde avond vindt Battle of the Hammonds plaats met Folkert Oosterbeek, Rob Mostert, Carlo de Wijs en Arno Krijger, een eenmalige ontmoeting.
Op 24 december strijkt Stranger Than Paranoia presenteert… neer bij Brebl in Nijmegen, met als optredenden Ruins & Remains (oftewel Joost Lijbaart en Wolfert Brederode) met het Matangi String Quartet, het duo Bram Stadhouders en Teun Creemers en het ‘klassieke’ Paul van Kemenade Quintet. Deze laatste groep ontdoet zich alleen nog maar van de mottenballen bij speciale gelegenheden. Hier is er een: deze ware Paranoia-avond is de laatste die Brebl op de vertrouwde locatie aan de Waalbandijk in Nijmegen verzorgt. Daarna gaan de deuren dicht, omdat het gebouw wordt gesloopt.
Maar het Paranoiafestival zeker niet. Want op 15 januari wordt bij LUX in Nijmegen de 29e editie afgesloten met David Krakauer en Kathleen Tagg die het project Breath & Hammer brengen, het Luis Guiterez Trio met Iberjazz en De Raad van Toezicht, die nog één keer bij elkaar komt. Maar een dag eerder is in de Willem II Toonzaal in ’s-Hertogenbosch de 30e editie van Stranger Than Paranoia al geopend met concerten van David Krakauer/Kathleen Tag en het Luis Guiterez Trio.
Natuurlijk heeft Paul van Kemenade de stad Tilburg, de bakermat van Paranoia, tussen kerst en nieuwjaar niet vergeten. Op 28 december wordt in Paradox – die andere, vertrouwde bakermat – Two Places opgevoerd, een soort totaalprogramma met als middelpunt het Brussels Jazz Orchestra en daaromheen Zediam, DJ Grazzhoppa en zangeres Monique Harcum.
In de nieuwe opzet zou Paradox voor het eerst in 29 jaar geen podium zijn. Het Brussels Jazz Orchestra stond namelijk met een uitgebreid programma in de agenda van Concertzaal Tilburg. Al in een vroeg stadium zag Paul van Kemenade dat de kaartverkoop voor het grote orkest in de Concertzaal tegen viel. Daarom deelde hij de concerten van die avond op in twee delen: een op 23 december en het andere op de 28e. En zo kan Paradox toch weer meedraaien in de interessante carrousel die Paranoia, ook in de nieuwe opzet, nog altijd is.
En wat ook hetzelfde blijft: Paul van Kemenade’s jacht naar nieuwe, onvermoede, nog niet geziene en vooral avontuurlijke musici en ensembles. “Gisteren zag ik ‘iets’, dat gaat toeren in maart 2023.” ‘Het’ staat al opgetekend in zijn agenda.
RINUS VAN DER HEIJDEN
