Muziekpodium Paradox in Tilburg verkeert in een feestelijke stemming. Deze maand wordt gevierd dat het podium veertig jaar bestaat, er heerst nog altijd euforie over de nieuwe Steinway-vleugel in de concertruimte en vanaf november worden er drie broedplaatsen in gebruik genomen. Plekken voor professioneel ingestelde musici om zaken uit te broeden of om zich professioneel te laten begeleiden. Directeur Paul Guldemond en hoofdprogrammeur Bartho van Straaten maken er plekken van die nauw aansluiten bij alle activiteiten die Paradox al in huis heeft.
Op 1 november hopen Bartho van Straaten en Paul Guldemond de eerste huurders te verwelkomen. Dan moeten de drie broedplaatsen op de eerste verdieping van het statige pand waarin Paradox huist, klaar en volledig ingericht zijn. Mét licht- en geluidsapparatuur, piano, drumstel en alle techniek die musici nodig hebben. “De laatste twee weken van oktober moet alles af worden gemaakt”, zeggen directeur en programmeur. “We hebben het hele proces van de broedplaatsen gefaseerd aangepakt. De eerste verdieping wordt nu in gebruik genomen, daarna gaan we werken aan de tweede, de zolderverdieping. Daar komen ook broedplaatsen. Voor die plek hebben we al wel ideeën, maar we gaan vooral luisteren naar de ervaringen van de gebruikers van de eerste broedplaatsen. Eind 2020 starten we met de verbouwing van de tweede etage.”
De broedplaatsen zijn bedoeld voor muzikale professionals. De inrichters denken daarbij aan professionele makers die nog broeden op een idee of project, en eventueel professionele begeleiding nodig hebben. “We sluiten daarbij niemand uit. Er zijn nogal wat conservatoriumleerlingen die nog meters moeten maken”, omschrijft Paul Guldemond. “Dat mogen ze bij ons komen doen en dat mag gerust een paar maanden duren.”
NIETS NIEUWS
Directeur en programmeur wijzen er op dat het concept dat Paradox hanteert, niets nieuws bevat. “Wij doen dit al veertig jaar”, zeggen zij. “Al vanaf het begin van ons bestaan doen wij aan begeleiding. Paradox bezit een enorm netwerk en know-how. Nu zal begeleiding veel beter gaan, met eigen ruimtes. Daarom is het niet gek dat broedplaatsen in Paradox worden ondergebracht. Het hoeft niet, maar het uitgebroede ei kan hier in onze concertruimte tijdens een concert worden gepresenteerd. Het geld dat het zo oplevert, kan ten goede komen aan de huur die de gebruikers van de broedplaats moeten betalen. En wij maken hun presentatie dan onderdeel van onze programmering. Als het eenmaal loopt kunnen we die presentaties opnemen in ons concertprogramma. Zo gaan deze initiatieven meelopen in onze totale organisatie.”
Sinds enige jaren werkt een handvol grote podia in Nederland samen wat betreft hun programmering. LantarenVenster in Rotterdam, het Bimhuis in Amsterdam, Paradox, Oosterpoort in Groningen en Stichting Jazz in Maastricht zijn er voorbeelden van. “Met regelmaat organiseren wij een gezamenlijke toertje”, lacht Bartho van Straaten. “Dat is een interessante ontwikkeling, én voor de zalen én voor de buitenlandse artiesten om gezamenlijk deel uit te maken van een Nederlandse tournee. Daardoor zijn de contacten tussen de podia heel intens. Als in Paradox vanuit de broedplaatsen initiatieven ontstaan, is het heel verleidelijk om de collega’s te bellen. Daarmee worden we een soort productiehuis, zoals het Bimhuis dat ook is.”
Met wellicht de achterliggende gedachte in zo’n productiehuis een nieuwe geldbron te zien? Daar willen Van Straaten en Guldemond niet van weten. “We koesteren binnen Paradox al wat groepen zoals Vlek, Zwarte Vleugels en Temko. Die zetten we ook uit in het land. Ze zijn hier begonnen omdat wij ze aandacht geven en dan gaan hun activiteiten ook elders door.” Bartho van Straaten noemt nog een ander voorbeeld. “Twan van Gerven is een heel getalenteerde gitarist. Twee jaar geleden kwam hij hier in beeld; hij kan alles. Nu programmeren wij hem drie, vier keer per seizoen. Dit nieuwe seizoen staat hij drie keer bij ons op het podium en presenteert hij een nieuwe cd. Dit is een initiatief dat ook in een broedplaats kan ontstaan. In zo’n geval ligt het gehele productieproces hier.”
PARADOX JAZZ ORKEST
Een nieuw initiatief in het rijke foedraal van Paradox gaat in januari van start met het Paradox Jazz Orkest – voorlopig een werktitel. “Dat staat dan maandelijks elke laatste woensdag van de maand op het podium van Paradox. Het orkest staat onder leiding van trompettist Teus Nobel en altsaxofonist Jasper Staps en richt zich op jeugd. Per maand wordt voor een thema gekozen. Op de orkestavonden is er van acht tot negen een soort openbare repetitie, dan een pauze en daarna knallen! Ik kan me voorstellen dat we hier ook een broedplaats voor inzetten. Bijvoorbeeld als de musici ’s middags bij elkaar komen en het voor ’s avonds niet redden.” Bartho van Straaten doelt daarmee op de relatieve beperktheid van het Paradoxpodium, dat wanneer er ’s avonds een concert op plaats vindt, het vanaf vijf uur ’s middags vrij moet zijn voor de optredende musici.
“Voor het Paradox Jazz Orkest komen niet per se mensen uit het Zuid-Nederlands Workshop Orkest in aanmerking. Het gaat om een ‘pool’ van mensen. Het idee erachter is een soort opleidingsinstituut. Er staat een bepaalde druk op, de zaak mag niet dood worden gerepeteerd. Dat zullen Teus en Jasper zeker willen voorkomen. Zij kennen elkaar van het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht, waar Jasper artistiek leider van was. Hij is door de wol geverfd. Het wordt dus een soort op militaire leest geschoeid jazzorkest”, lacht Bartho van Straaten.
Paul Guldemond benadrukt dat er altijd wordt gewerkt vanuit afwegingen. “Wie denken wij het beste te kunnen helpen? Er is doorlopend veel vraag naar hulp. Ook al is dat zo, ik vind dat wij daarbij ook onze ogen goed open moeten houden. Bartho weet precies wat er speelt. Zo kan hij overwegen: zullen we die twee eens bij elkaar zetten?” “Misschien als artist-in-residence”, mijmert Van Straaten. “Nu is die mogelijkheid er nog niet, met aparte ruimtes wel.” Met ook de optie om musici in Paradox te laten overnachten? “Nee, dat zeker niet. We hebben genoeg contacten in de buurt om hen low-budget de nacht te laten doorbrengen.”
HUUR BETALEN
Gebruikers moeten voor het gebruik van de broedplaatsen huur gaan betalen? “Jazeker”, beaamt directeur Guldemond, “maar relatief weinig. Waar nu de broedplaatsen komen, was een ruimte die al zeven jaar leeg stond. In 2012 is de concertruimte op de begane grond verbouwd. Die verbouwing hebben we zelf betaald. Met op de eerste en tweede verdieping straks broedplaatsen, is het moeilijk om geld te verdienen. Twee jaar geleden begon het gemeentebestuur van Tilburg zich meer te profileren als een stad van makers. Het zag dat wij een uitgesproken partij waren om broedplaatsen in te richten. We kregen 290.000 euro, waar we de verbouwing op de eerste verdieping van kunnen betalen. Er is dus geen sprake van kapitaalkosten, huur of hypotheek. Om de exploitatie rond te maken, moeten we wel een huurprijs vragen. Maar die is erg laagdrempelig.”
Bartho van Straaten en Paul Guldemond spreken hun voorkeur uit voor langere periodes van huur. “Niet per uur of dagdeel, maar bijvoorbeeld per maand. We hebben zelfs contact met een groep die een heel jaar wil huren. Wellicht kunnen we ook gaan onderverhuren aan leden. Dit alles maakt beheer van de ruimtes een stuk gemakkelijker.” De huurprijs zien beide bestuursleden niet als een vorm van inkomen. Gebruikers van de broedplaatsen kunnen bijvoorbeeld hun muzikale inspanningen omzetten in een productie voor het concertpodium van Paradox. In dat geval zou de huurprijs van de broedplaats voor een stuk in mindering kunnen worden gebracht.
Broedplaatsen of muziekateliers, dat vinden Paul Guldemond en Bartho van Straaten wel goede benamingen voor de nieuwe activiteiten die er plaats gaan vinden. Want daarvan zijn ze zich wel bewust: “We krijgen er een complete organisatie bij. Naast de programmering van Paradox komt die van de broedplaatsen. Deze plekken moeten worden beheerd, gecoördineerd, schoon gehouden. De planning daarvoor moet ‘smooth’ gaan. Bartho gaat zich hiermee bezig houden”, zegt Paul Guldemond. “We willen boven een kantoor inrichten waar ik op gezette tijden aanwezig en aanspreekbaar ben”, kijkt Bartho van Straaten vooruit.
KOEN GRAAT
Van Straaten gaat zich bezig houden met het inhoudelijke beheer van de broedplaatsen. Daartoe behoren selectie van belangstellenden, planning en ondersteuning. “Ik krijg daardoor minder tijd voor pr en marketing. Daarom is Koen Graat nu toegetreden tot ons team. Hij is per 1 september voor een dag in de week in dienst gekomen. De programmering voor dit seizoen ligt al vast, maar voor 2020 gaat Koen een deel verzorgen. Ik blijf hoofdprogrammeur”
Cultuurwetenschapper Koen Graat heeft al ruime ervaring als programmeur. Hij stelt de concertenlijst van Jazz in Duketown samen, is mede-programmeur van November Music en organiseert Jazz Factory in de Verkadefabriek in Den Bosch. “De komst van Koen betekent een aanvulling. Hij is heel goed op de hoogte van westerse- en wereldmuziek. Dat betekent dat jazz en crossovers bij Paradox zijn specialiteit gaan worden. Daardoor verbreedt onze programmering. Vroeger hadden we programmaraden, de laatste tijd komt alles uit mijn koker. Na het overlijden van Ton Vermunt (in maart 2013) was er niemand meer die samen met mij programmeerde. Koen en ik kennen elkaar al lang. We gaan samen sparren. Het is heel gezond dat er meerdere mensen werken aan de samenstelling van ons programma.”
De viering van het 40-jarig bestaan van Paradox belicht JazzNu volgende week in een apart artikel.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
www.paradoxtilburg.nl