Ingebed in een begerenswaardige bezetting van tenorsaxofoon, trompet, vibrafoon, piano, bas en drums, en die ook nog eens gehanteerd door toonaangevende Amerikaanse musici; daar kun je als (relatief) jonge jazzmusicus alleen maar van dromen. En als die veelbelovende musici dan ook nog eens jouw dertien eigen composities vertolken, dan neem je haast vanzelf een vooruitgeschoven positie in in de wereld van de mondiale jazz.
Dit alles is voorbehouden aan altsaxofonist/klarinettist Ben van Gelder. De 28-jarige Groninger vertoefde sinds 2006 in New York, vanwaar hij onlangs terugkeerde naar Nederland. Ben van Gelder speelde in The Big Apple met musici van velerlei pluimage en bouwde daarmee contacten op die in elk geval de huidige bezetting voor Among Verticals opleverden.
De leidraad voor Ben van Gelders cd is een werk van de Tsjechische schilder Frantisek Kupka: Mme Kupka Dans Les Verticales. De kunstenaar, die leefde van 1871 tot 1957, beeldde het (naturalistische) portret van zijn vrouw uit, ingebed in een duizelingwekkend kleurenarsenaal van verticale penseelaanzetten. Een abstracte verbeelding van werkelijkheid en fantasie. En is dat vaak ook niet de kern van muziek? En is ook daar vaak niet altijd de gemakkelijkste weg gekozen om de bedoelingen van de uitvoerend kunstenaar duidelijk te maken? Waar in Mme Kupka Dans Les Verticales figuratie en abstractie in elkaar vervloeien, moeten fantasie en werkelijkheid op de cd Among Verticals een wat moeizamer strijd leveren. Want nergens wordt antwoord gegeven op de – eventuele – vraag wat deze cd met het werk van Frantisek Kupka heeft te maken.
Een persbericht verschaft enige helderheid. Ben van Gelder ziet in de verticalen van Krupka zijn eigen muziek weerspiegeld. Met name die van zijn verblijf in New York, de stad die het monstrueuze van wereldsteden het best uitbeeldt en tevens een plek is die nooit slaapt. Het jachtige en ongrijpbare zijn zeker elementen op Among Verticals, terwijl het enorme arsenaal aan jazzmusici dat zich in New York ophoudt, metaforisch op de cd doorklinkt.
De schijf opent met In Retrospect, jazzachtige kamermuziek, ingeleid door een piano en uitgewerkt door de altsaxofoon van de leider. Een kort, net twee minuten durend intro, dat de luisteraar aan de hand neemt en hem de wereld van de jazzhistorie en die van de eigentijdse, modale jazz binnenleidt. Want daar gaat de rest van het album over: in dertien eigen stukken schildert Ben van Gelder zíjn kleurrijke, verticale lijnen. Die je ook van enige abstractie kunt voorzien, maar die toch vooral zijn neergelegd om fraaie, geïmproviseerde en sierlijke samenklanken te laten horen. Keurige duels tussen de instrumentalisten onderling, fraaie orkestraties en arrangementen die leunen op wat op dit gebied in de pakweg 120-jarige Amerikaanse jazzgeschiedenis is vastgelegd. Dit alles gebundeld in stevig inpakpapier met daarop de beeltenis van Ben van Gelder. Waardoor het kan gebeuren dat het enige niet-Van Gelderstuk, Wig Wise van Duke Ellington, ook best aan de Nederlandse componist had kunnen worden toegeschreven.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Ben van Gelder – Among Verticals
BVG Music (eigen beheer)
Ben van Gelder – altsaxofoon, basklarinet en elektronica
Kyle Wilson – tenorsaxofoon
Philip Dizack – trompet
Peter Schlamb – vibrafoon
Sam Harris – piano
Rick Rosato – contrabas
Craig Weinrib – slagwerk
