Pianoakkoorden klimmen langs de toetsen omhoog, atonaal en toch harmonieus. Een vrouwenstem nestelt zich op het klankenbed, vermengt zich met een trompet, andere draden versterken het web en een aangename bries stroomt soepel je oren binnen. Net als je in meditatiemode glijdt, kondigen de drums een bui aan. Snel daarna verdwijnt, met de eerste tonen van de stem van gesproken-woordkunstenaar Tongo Eisen-Martin de zon. ‘Je kan aan de sporen van mijn banden wel zien, dat niet iedereen die met mij meereed, nu nog leeft’.
This thread walks van trompettist Alistair Payne en vrienden is geen lichte kost.
Tongo Eisen-Martin’s naam staat niet naast Payne op de hoes vermeld, maar elk van de zeven stukken rust op, draait om, of wordt getekend door zijn stem en woorden. Zozeer, dat het een teken van disrespect zou zijn om de woorden te negeren en puur op de klanken af te gaan. This threat walks is daarom vooraleerst een vocaal album.
Tongo Eisen-Martin dwingt de luisteraar tot aandacht, niet met ruwe taal, agressief geschreeuw of opgeschroefd volume, maar met rust en bijna zoals een geur het bewustzijn opent, voor je het opmerkt. Het is het ritmisch stemgebruik, sneller worden terwijl het volume juist daalt, de yogaleraar die een geleide meditatie uitspreekt, rust doorbroken door even een paar boksklappen, links, rechts. Een stem met de impact van de geknielde massa op het Malieveld, stil protest met opgeheven vuist tegen politiegeweld. Eisen-Martin gebruikt zijn stem als aanklacht tegen onderdrukking en ontkenning, ook zonder de woorden. Maar toch, het is de poëzie die aanzet om als het ware de naald steeds terug te zetten op dezelfde groef, tot je de connectie met de woorden hebt gevonden.
In 2024 is hij stadsdichter van San Francisco waar hij is geboren en getogen. Desondanks is hij regelmatig in Amsterdam voor de projecten hier. Hij is dit jaar ook benoemd tot Laureate Fellow – een hoge onderscheiding – van de Academy of American Poets waarvoor hij de historische opdracht kreeg om door een multi-generatie-poëzieworkshop te werken aan ‘healing’, genezing voor de slachtoffers van wat hij omschrijft als de onderdrukking van de maatschappij, het moorden zonder doden. Hij ziet zichzelf als integraal deel van de revolutie en tegelijk als hoopvol bewijs van de standvastigheid en veerkracht van de mensheid. ‘Ik zou je vuist sluiten en weglopen, dat kan gebeuren als je inzicht krijgt in de betekenis’. Hij brak in 2018 door met de bundel Heaven is all goodbyes waarvoor hij in Amerika verschillende onderscheidingen won.
Terug naar This thread walks en de composities, improvisatie en instrumentatie die de woorden van Eisen-Martin hier omlijsten in zeven stukken, elk gecomponeerd door Alistair Payne op basis van teksten van Eisen-Martin. Alistair Payne is behalve de componist en trompettist van dit project, ook de producent. In een boeiend interview vertelde hij NRC eind vorig jaar dat hij in zijn trompetspel steeds op zoek is naar een vocale kwaliteit, trompet spelen en ademhalen, zonder te denken over wat ik wil communiceren. Hij was blij verrast dat Eisen-Martin direct bij een eerste contact zonder reserve zijn medewerking aan dit project toezegde. Het werk van de dichter was de directe aanleiding voor dit project.
In het openingsnummer Chorale komt de storm even abrupt als hij begon tot rust. ‘Ik ben 2000 mijlen verwijderd van mijn eerste gevecht. Misschien heb ik mijn eerste gedicht zonder reden geschreven.’
De vrouwenstem van Marta Arpini vocaliseert verder op klinkers, veel kan in een paar secondes gebeuren. ‘Kijk naar dit bloed op de tafel, we hebben voor niets gevochten.’ Achter de stem improviseren trompet, altsax en drums en scheppen het beeld van een doodlopende steeg achter een bakstenen gebouw. Een nieuw ritme en riff zetten in en brengen een nieuwe dag, druk maar niet dreigend. De blazers hebben hun werkkleding aangetrokken, de vrouwenstem zet zich gestructureerd en met doelmatigheid in en de drums herstellen de orde.
Marta Arpini vult aan of contrasteert met de donkere mannenstem die nergens in een melodie overgaat. Bij Perfectly schuift haar heldere, warme en volle geluid onder de gesproken woorden van Eisen-Martin. De echo ontplooit zich tot een melodie, een ballad, een liefdesgedicht. ‘Ik vertrouwde je en hield ervan je te vertrouwen, ik sluit nu mijn ogen, een verdieping lager’. Marta Arpini klinkt als Peggy Lee, geruststellend als een poederdons, ‘walking through the wasteside, perfectly ‘.
Ook de andere instrumenten hebben een vocale kwaliteit. Alistair Payne slaagt in zijn opzet. De stem van de trompet neemt het over en begint een weemoedig betoog over schoonheid, een vluchtig moment, een emotie. De altsax klinkt kwetsbaar. De drums worden met de hand en vingers bespeeld, gekieteld, getokkeld, getrommeld en geaaid. De contrabas beweegt zich voorzichtig en nauwkeurig door de ruimte alsof de stralen van alarmlasers moeten worden ontweken. Het ensemble is een stem, soms unisono dan uitvouwend, meerstemmig, ritmisch, atonaal, tonaal, het team staat ten dienste van de composities en de tekst .
De Sinead O’Connor-helderheid en kracht van Marta Arpini en haar uitspraak is de Europese tegenhanger voor het Amerikaans. ‘All I do , I decide not to talk, white cops win – that is me wining’. De woorden vormen een tirade als percussie – de synthesizer trekt rechte lijnen op het witte papier, drums, altsax, trompet, die dit keer als een fluit klinkt, trompet wordt piepende autobanden, drums worden oosterse gongs, de woorden sluiten af met ‘het respect voor de hand, de revolver.’ Muziek en tekst brengen je dichterbij een verdeelde samenleving, waar aangehouden worden voor een verkeersovertreding, voor een deel van de bevolking levensgevaarlijk kan zijn. Eisen-Martin verwoordt de spanning op tastbare wijze en de omlijsting van de composities versterken de beeldende kracht. Het is steeds indringend, soms innemend en mooi.
Alistair Payne heeft met dit project een overtuigende productie afgeleverd. Hij was de aanzetter, en wist nadat hij de poëzie had gelezen en er toen pas achter kwam dat Eisen-Martin een spoken-wordartist was, dat hij deze inspiratie onvermijdelijk wilde omzetten. Zijn langdurige samenwerking met Sun-Mi Hong op drums was wellicht een goede oefenbasis om de composities uit te werken. Hij kreeg een bandje met teksten toegestuurd vanuit San Francisco. De band klinkt alsof iedereen in één adem aanvoelde welke omlijsting nodig was.
De enige welkome aanvulling zou zijn om een gedrukte uitgave van de poëzie bij te sluiten als libretto.
Met de feestdagen voor de deur valt er te denken aan de uitgave van album met boek, waarin componist en auteur toelichtingen kunnen aanvullen met de illustraties van Isa Grütten. Dat zou best wel eens een collectors-item kunnen worden.
Daarnaast hoop ik dat dit project een vervolg krijgt en wordt opgepakt voor North Sea Jazz of het Holland Festival.
MONICA RIJPMA
ALISTAIR PAYNE
This thread walks
Discord ℗ Dox Records
Alistair Payne – trumpet en composities
Tongo Eisen-Martin – spoken word
Marta Arpini – zang
José Soares – altsaxofoon
Floris Kappeyne – piano, synthesizer
Tijs Klaassen – contrabas
Sun-Mi Hong – drums
