Enemy is een trio dat een zuivere exponent is van hoe jonge(re) jazzmusici tegenwoordig tegen hun muziek aankijken. Techniek dient hoogtij te vieren en als dat ten koste moet gaan van emotie, nou, dan is dat maar zo. Een matig gevuld Paradox was er deze avond getuige van.
Deze bewering werd aan het begin van het concert heel even gelogenstraft. Enemy zette het publiek namelijk op het verkeerde been. Heel kort, maar toch! Pianist Kit Downes begon met een klassieke étude, bedachtzaam, sprankelend, vol inzet. Tot contrabassist Petter Eldh aanschoof die zeker geen zin had in klassiek gedoe en dat overduidelijk liet blijken door tegendraads tegen de piano in te gaan. En toen drummer James Maddren nóg straffer obstructie pleegde, lag het concept van Enemy volledig open: geen verwachtingen koesteren, vaak de gasklep volledig open draaien en goochelen met ritmes en tempoversnellingen om melodieën er ondergeschikt aan te maken.
De drie musici van Enemy zijn aangevers voor elkaar. De ene keer kon je horen dat die houding uit intuïtie voortkomt, een andere keer uit afspraken die van tevoren zijn gemaakt. Als dat laatste het geval was, dan boog de muziek naar academisme en dat is precies het punt waarop Enemy uitsluitend zijn eigen hoofden én die van het publiek raakte. Maar waarbij de ziel van de toehoorders nauwelijks werd beroerd. Enemy vertoont een subliem vakmanschap dat volledig wordt uitgebuit, het gunt zichzelf echter nergens ruimte om dat technisch kunnen een tandje terug te draaien en het veld met menselijke emoties te betreden.
Enemy maakt muziek die in de hoofden van de drie bandleden is ontstaan en waarbij het lijkt dat zij verder geen uitbreiding behoeft. ‘Wij, de bandleden, spelen omdat wij vinden dat het zo moet. En als jij, luisteraar, daar niet zoveel van snapt of er nog niet aan toe bent met de zoveelste ritme- of melodiewisseling mee te gaan, nou, dan heb je pech’. Academisme, we zeiden het al.
De naam Enemy zegt in dit verband misschien meer dan de letterlijke betekenis die wij ervan kennen: (een oorlogszuchtige) vijand. Enemy-het-trio is vredelievend, maar door steeds naar nieuwe wegen te zoeken wordt het verleden als vijand achter gelaten. Dit bleek duidelijk uit de vele tempowisselingen die de muziek van Enemy kenmerken. Ze betekenden niet dat er terreinen werden afgebakend, wel dat ze vaarwel werden gewuifd en de zoeklichten van de musici op andere domeinen werden gericht.
Aan het einde van het concert werd hier het laatste voorbeeld van gedeponeerd. Petter Eldh hanteerde een strak ritme op één snaar waarop James Maddren meende dat te moeten verstoren. Enkele tellen later leek de piano verkeerd in te voegen en dreigde de muziek door te buigen naar atonaliteit. Maar nee hoor, het was gewoon het strijdplan. Voornamelijk om te laten horen hoe je op één noot én kunt ontregelen én kunt uitwijken naar de zo geliefde academische vluchtroutes.
Enemy is een trio van tegenstellingen. Het schuwt het echte beulswerk geenszins, maar tedere aanrakingen van de muziek evenmin. Bij helse tempi die steeds verder werden opgevoerd was het interessant om mee te maken hoe de contrabas die bijbeende. Hij kón het en dus was daar wederom een staaltje van vernuft aan het concept toegevoegd. En bij vage herinneringen aan de étude-achtige start van het concert gold hetzelfde.
START MAKE IT JAZZ FESTIVAL
Het concert van Enemy betekende de officiële start van de tweede editie van het Make It Jazz Festival Tilburg. Hij maakte weinig indruk. Daar komt bij dat de keuze voor dit trio een vreemde is om een festival mee te openen. Musici die dichterbij de emotionele kant van jazzmuziek staan, hadden heel wat meer potjes kunnen breken. Daar zijn voorbeelden van te over en die keuze hadden de organisatie van het zo prille festival en Paradox samen kunnen en moeten maken. De matige belangstelling voor deze festivalstart sprak boekdelen; het feit dat na de pauze een fiks deel van de toeschouwers niet meer kwam opdagen, nóg meer.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
ENEMY
Paradox Tilburg, 20 september ’19
Kit Downes – piano
Petter Eldh – contrabas
James Maddren – slagwerk
