Het was in 2013 begonnen als een festival om de toekomstige generatie jazzmusici in de schijnwerpers te zetten. De festivalnaam So What’s Next? gaf precies aan waar het om ging. Je liet je verrassen door nieuwe namen die een paar jaar later op de grote podia zouden staan of van wie je misschien nooit meer iets zou horen. Dit jaar was er in feite sprake van twee festivals tijdens So What’s Next?. Op vrijdag en zaterdag waren er betaalde optredens in het Muziekgebouw Eindhoven. Dit festival werd maar gedeeltelijk door de festivalnaam gedekt. Met Hans Dulfer (82 jaar), Yellowjackets (actief sinds 1977) en Archie Shepp (85 jaar die op het laatste moment werd vervangen) vroeg je je voor die musici hoogstens af: so what’s next? Zondag waaide er een frisse wind. In het centrum van Eindhoven kon op 15 verschillende podia gratis naar de toekomst worden geluisterd. Met maar liefst 32 nieuwe groepen werd de festivalnaam eer aangedaan.
Natuurlijk heeft tenorsaxofonist Hans Dulfer niet meer zo’n grote toekomst voor de boeg, maar dat wil niet zeggen dat hij er niet meer toe doet. Met zijn nieuwe groep Total Response doet Dulfer het zelf een beetje rustiger aan. Basgitarist Ishaq van Niel mag nu volledig los gaan, op het podium springen en dansen en eenvoudige basloopjes met gevoel voor show en urgentie over het publiek uitstorten. Een supershowgroep dus zoals we dat van Dulfer gewend zijn. Zelf wat rustiger geworden speelt hij ruige sax met het voor hem ideale geluid dankzij zijn oude, weer teruggevonden Berg Larsen mondstuk. Doordat hij nu minder soloruimte opeist krijgt Jerôme Hol, een stabiele rots die Dulfer opvangt, alle ruimte om van deze band iets bijzonders te maken.
Wat Show met een hoofdletter ‘S’ betreft overtroefde zangeres Lady Blackbird alles. Ze stond op het podium met een uitstaande witte pruik, zwarte netnylons, voor haar ogen een zwart masker en om haar lijf een corselet dat zo veel mogelijk van haar niet te onderschatten billen bloot gaf. Daaroverheen was een doorzichtige voile gedrapeerd die voor haar lijf weinig verhullend was, maar haar gezicht grotendeels aan waarneming onttrok. Spectaculair zolang zo’n outfit maar niet een gebrek aan muzikale inhoud vervangt, maar dat was juist wel het geval.
Ze begon nog enigszins veelbelovend met Blackbird van haar laatste album Black Acid Soul waarin ze waarmaakte dat haar zang op die van Nina Simone lijkt en waarbij ook een associatie met Screamin’ Jay Hawkins naar boven kwam. Ze lijkt op die twee maar het bleef een vale kopie. Na de opening ging ze als een grijsgedraaide plaat op dezelfde manier verder, ongeïnspireerd en steeds verder wegzakkend in routine, zodat de grote zaal langzaam maar zeker leger en leger werd.
Toch was de jazztoekomst ook te horen met de Guy Salamon Group en tenorsaxofonist Lucas Santana die ik ten gevolge van het parallelle programma moest missen, maar waarvan positieve verhalen rond zoemden. Tijdens hún optreden speelde tenorsaxofonist James Brandon Lewis die al een gearriveerde jazzmuzikant is en in ons land eerder te horen is geweest. Hij is een tamelijk briljante tenorsaxofonist, een man van het grote geluid die enkele minpuntjes kent. Zijn volume staat continu op de stand max, ook als hij een ballad speelt. Hij is zowel indrukwekkend als vermoeiend wanneer hij als een soort Sonny Rollins op speed tekeer gaat.
Drummer Max Jaffe viel in zijn groep op als een polyritmische meesterdrummer die als enige Brandon Lewis nog in toom kon houden. Hun optreden stond diametraal tegenover het Kika Sprangers Kwintet. Haar groep zoekt het juist in de rust en sound van de muziek. Kika’s spel heeft de perfectie van de saxofoonklank bereikt die schittert en kleurt met de woordloze zang van Anna Serierse. De groep is beïnvloed door de muziek van de Britse trompettist Kenny Wheeler die een vergelijkbare mix zocht met de stem van Norma Winstone. De muziek van dit kwintet is onvergelijkbaar met die van deze Britse musici, maar hun zoektocht naar het perfecte geluid komt wel dicht in de buurt.
De Britse jazz van dit moment en in het bijzonder van wat uit de Londense jazzscene komt, vormt een eigen hoofdstuk in de nog te schrijven jazzgeschiedenis van de toekomst. Hier was het pianist Ashley Henry uit Zuid-Londen die liet horen hoe breed die scene is. Henry heeft vrijwel niets van de heftigheid van de musici uit de kring van Shabaka Hutchings die momenteel het uithangbord van deze scene is. De muziek van Henry komt veel meer voort uit de bebop- en hardbop-traditie. Hij maakt opwindende, hard swingende jazz zonder gedreutel, maar wel helemaal van deze tijd. Zijn spel staat veel dichter bij de single-notes-stijl dan bij de meeste andere hedendaagse pianisten. Zijn gebruik van keyboard was opvallend eigenzinnig. Zijn Nord Stage beperkte hem niet tot het spelen van accenten, maar leidde tot een mooie combinatie met de piano, waarbij de sound van beide elkaar aanvulden. Ook hier speelde de drummer (Myele Manzanza) een opvallend sterke rol. Dat Henry een enkele keer bij zijn stukken ook zong, zullen we hem vergeven.
De Festival Night van zaterdag werd nostalgisch afgesloten met de Yellowjackets uit een ver verleden. Zij stonden in de beginjaren van het North Sea Jazzfestival jaarlijks in volle zalen die voor de serieuze jazzliefhebber tot verboden terrein waren verklaard. We mogen er nu weer naar luisteren en concluderen dat het best wel meevalt. Sterker nog, dit is bij tijd en wijle een uitstekende swingende groep met vaker wel dan geen spannende muziek. Hun aan Thelonious Monk opgedragen snelle bebopnummer Monk’s Habit was hun overtuigende hoogtepunt.
Een dag later was er op zondag een uiterst spannend programma. Misschien wel iets te spannend, want druk werd het nergens. De dag was overladen met groepen die de moeite waard waren en in veel gevallen tegelijk speelden, zodat moeilijke keuzes gemaakt moesten worden. Alleen al in het café van het Muziekgebouw waren vier groepen die het beluisteren waard waren. Vroeg in de middag opende het trio van Vladimir Torres. Deze Frans-Uruguayaanse bassist leidde een pianotrio in de klassieke betekenis van dit woord. Het trio speelde aangename en niet schokkende muziek, waarbij de leider de touwtjes in eigen hand hield.
Een stuk spannender was daarna Nohmi van de Koreaanse pianist Miran Noh. Zij is de ingetogen rust zelve en dat straalde ze ook uit naar de jonge honden Daniel Clason op trompet en Claudio Jr De Rosa op tenorsaxofoon. Haar hele groep behoort tot de laatste lichtingen van het Rotterdamse Codarts Conservatorium. Noh is sterk beïnvloed door de Franse componist Ravel en dat is in haar muziek te horen. Die klassieke invloed maakte de interactie met de blazers, echte jazzjongens, interessant. Het resultaat was delicate muziek waarbij de blazers op hun tenen liepen om niets te verstoren. Deze prachtige groep verdient de komende tijd aandacht.
Die aandacht heeft het grote orkest AM.OK van componist Tijn Wybenga al eerder verdiend. In korte tijd hoorde ik dit orkest drie keer en opnieuw werden grotendeels dezelfde stukken gespeeld, zij het onherkenbaar. Wybenga hakt zijn stukken in mootjes, draait ze door een blender en, afhankelijk van de gastsolisten of afwezigen, maakt hij er een nieuw gerecht van. Bij elk optreden groeit dit orkest weer iets verder en wordt het sterker. Deze keer was er voor iedereen veel soloruimte, werd er heel vrij gespeeld en tegelijk de jazztraditie stevig omhelsd. Er waren veel momenten waar je blij van werd. De opzwepende duo’s van gitarist Teis Semey met cellist Pau Sola en contrabassist Alessandro Fongaro waren daar twee van.
Een stukje verder op loopafstand was het Veronika Harcsa Quartet te horen. De Hongaarse Harcsa is een zangeres die anders klinkt dan andere zangeressen. Zij zingt haar eigen filosofische teksten die niet steeds makkelijk te verstaan of te begrijpen zijn. Tijd speelde een belangrijke rol. Deze gekmakende tijd, de tijd om te leven en de toekomst. Heel apart en persoonlijk.
Een bijzonder hoogtepunt was het concert van Kit Downes. Hij bespeelde het grote orgel van het Muziekgebouw. Hij zat hoog boven het podium waar cellist Lucas Lauermann en gitarist Teis Semey roerloos zaten als Boeddhistische monniken. Een golf van massaal orgelgeluid stortte hij over de zaal uit, waarbij Lauermann en Semey langzaam wakker werden en in alle mogelijke combinaties met elkaar speelden. Het leek de ultieme vorm van free jazz, maar ook een tot de laatste noot uitgeschreven compositie. Waarschijnlijk was het geen van beide of was het van beide iets.
Af en toe keek Downes naar beneden op het podium en zag dat het goed was. Het geweldig klinkende orgel werd daarbij in vele kleuren uitgelicht en zag er met die fel gekleurde pijpen uit als een monster dat over de musici waakte. De intrigerende muziek ontwikkelde zich langzaam tot een orgastisch kookpunt en een muzikaal Armageddon, waarin de luisteraars werden meegezogen en op het einde weer in de realiteit landden.
Eigenlijk moest dit het einde zijn van een buitengewoon geslaagde dag So What’s Next? Ware het niet dat op poppodium Effenaar nog Isaiah Collier stond te spelen. Een onmogelijke en eigenlijk ongewenste overgang om op dat moment te luisteren naar wat misschien wel de meest veelbelovende nieuwe tenorbeul uit Chicago is.
Tekst en foto’s TOM BEETZ
SO WHATS NEXT?
Muziekgebouw Eindhoven en 15 locaties in het centrum van Eindhoven, 28-30 oktober ‘22
Hans Dulfer! Total Response
Hans Dulfer – tenorsaxofoon
Koen Schouten – baritonsaxofoon
Ishaq van Niel – basgitaar
Hans Eijkenaar – drums
Lady Blackbird
Marley Munroe (aka Lady Blackbird) – zang
Kenneth Crouch – piano
Chris Seefried – gitaar
Jon Flaugher – contrabas
Jimmy Paxson – drums
James Brandon Lewis Trio
James Brandon Lewis – tenorsaxofoon
Chris Hoffman – contrabas
Max Jaffe – drums
Kika Sprangers Kwintet
Kika Sprangers – sopraan- en altsaxofoon
Anna Serierse – zang
William Barrett – contrabas
Willem Romers – drums
Koen Schalkwijk – piano, Wurlitzer
Ashley Henry Trio
Ashley Henry – piano, toetsen
Alec Hewes – contrabas
Myele Manzanza – drums
Yellowjackets
Russell Ferrante – toetsen
Bob Mintzer – tenorsaxofoon, EWI
William Kennedy – drums
Dane Alderson –contrabas
AM.OK
Tijn Wybenga – composities, dirigent
Alistair Payne – trompet
Kika Sprangers – altsaxofoon
Niccole Ricci – altsaxofoon
Federico Calcagno – basklarinet
Pablo Rodriguez – viool
Yanna Pelser – viool
George Dumitriu – altviool
Pau Sola – cello
Teis Semey – gitaar
Alessandro Fongaro – contrabas, basgitaar
Jamie Peet – drums
Dániel Bolba – percussie
Vladimir Torres Trio
Vladimir Torres – contrabas
Damien Groleau – piano
Tom Moretti – drums
Nohmi
Miran Noh – piano
Daniel Clason – trompet
Claudio Jr De Rosa – tenorsaxofoon
Stefan Lievestro – contrabas
Auke de Vries – drums
Veronika Harcsa Quartet
Veronika Harcsa – zang
Bálint Gyémánt – gitaar
Nicolas Thys – contrabas
Antoine Pierre – drums
Kit Downes/Lucas Lauermann/Teis Semey
Kit Downes – orgel
Lucas Lauermann – cello
Teis Semey – gitaar
Isaiah Collier & The Chosen Few
Isaiah Collier – sopraan- en tenorsaxofoon
Mike King – piano
Jeremiah Hunt – contrabas
Michael Shekwoaga Ode – drums
