Een big band in de traditionele betekenis is Flat Earth Society uit het Belgische Gent niet. Wel een orkest dat uitgaat van jazz en als het even kan gebruik maakt van al het andere dat de moeite waard is. Dat kan elke vorm van muziek zijn, maar evenzogoed andere kunstvormen. In de Willem Twee Toonzaal werd een bijzondere combinatie van film en muziek getoond.

Flat Earth Society maakt muziek bij de film 'Belgenland'.
Flat Earth Society maakt muziek bij de film ‘Belgenland’.

Voor de pauze was een compilatie te zien van filmpjes die een passagier had gemaakt toen hij in december 1927 op de S.S. Belgenland in New York afmeerde voor een wereldcruise van 133 dagen naar Cuba, India, Shanghai, Egypte en terug. De stomme film begon in 1927 al geschiedenis te worden, maar dat gold nog niet voor die zeldzame amateurfilmer die zijn vakantie vastlegde.

Het stoomschip Belgenland was toen een van de meest luxueuze passagiersschepen voor rijke Amerikanen en Britten. De film van de reis met de Belgenland laat zien hoe men de verveling aan boord verdrong met spelletjes en flauwe grapjes bij het Neptunusfeest dat aan boord werd gegeven bij het passeren van de keerkring. En uiteraard het letterlijk en figuurlijk naar aapjes kijken als men had aangelegd in vreemde landen als India. De beelden komen van William Olsen, een 53-jarige inwoner uit Chicago, die als een van de eerste toeristen zijn reis op film vastlegde. Het zijn vrij willekeurige opnamen, een beetje een rommeltje zou je kunnen zeggen.

Peter Vermeersch is de leider van Flat Earth Society.
Peter Vermeersch is de leider van Flat Earth Society.

Bandleider Peter Vermeersch slaagde er in van deze chaos een coherente compositie te maken. Van begin tot einde gecomponeerd met slechts een enkel kort moment voor improvisatie, bijvoorbeeld wanneer er alleen bomen of bergen in beeld waren, wat ook weer heel natuurlijk kon overgaan in razendsnelle muziek als apen, ratten of slangen door het beeld krioelden. De muziek heeft Oosterse accenten wanneer de door de passagiers als ‘inboorlingen’ beschouwde bewoners in beeld worden gebracht. Het grote nietsdoen en de verveling aan boord worden geaccentueerd door de muzikale compositie. De waanzin van volwassenen die met dierenmaskers op lopen en over het dek met houten beestjes op wieltjes paraderen, met al even waanzinnige muziek.

Flat Earth Society in volle actie tijdens de vertoning van de film ‘De Oesterprinses’.

Orkesten die stomme films begeleiden zijn geen uitzondering. Regelmatig waagt een orkest zich hieraan. Flat Earth Society doet dat eigenlijk niet anders, maar wel beter. Was Belgenland nog maar een aantrekkelijke appetizer, in Die Austernprinzessin (De Oesterprinses) uit 1919 van Ernst Lubitsch toonde FES wat hij echt in zijn mars heeft. De Oesterprinses is dan ook een verhaal dat de compositie meteen op een hoger plan brengt. Met deze recent digitaal opgefriste versie werd duidelijk dat Lubitsch met zijn cinematografie, zijn vooruitstrevende cameravoering, close-ups, natuurlijk acteerwerk en humor, zijn tijdgenoten in Amerika lichtjaren voor was. Kort na deze film verhuisde hij dan ook naar Hollywood om de filmindustrie daar een lift te geven.

Peter Vermeersch dirigeert Flat Earth Society.
Peter Vermeersch dirigeert Flat Earth Society.

Het verhaal van De Oesterprinses is een niemendalletje uit die tijd. De superrijke oesterkoning Quaker brengt de dag vooral slapend door. Het enige dat hem zorgen baart is de wens van zijn dochter Ossi dat ze met een prins wil trouwen. Hij belooft de verpauperde prins Nucki een grote bruidsschat als hij de hand van zijn dochter wil aannemen, waarop die zijn onopgevoede vriend Josef op pad stuurt.

De film is nog steeds grappig, zoals uit de geprojecteerde tussenteksten blijkt. Bijvoorbeeld als de huwelijksmakelaar die foto’s van huwelijkskandidaten toont en bij een schele man opmerkt “dat ze voor die prijs allemaal een klein gebrek hebben”. De film heeft een filosofische en kritische ondertoon waarin de Amerikaanse nouveaux riche – Quacker heeft zelfs een Afro-Amerikaanse bediende in dienst om zijn sigaar vast te houden – en de verarmde Europese adel op de hak worden genomen.

De muziek van Flat Earth Society bij de film 'De Oesterprinses' is briljant.
De muziek van Flat Earth Society bij de film ‘De Oesterprinses’ is briljant.

Peter Vermeersch componeerde in 2005 de muziek en de band met geluidseffecten bij deze film. De muziek is niet alleen briljant, hij maakt dat het lijkt of de personages gewoon spreken door middel van de muziek. Lubitsch maakte met deze film een cinematografisch ballet waarbij de muziek van FES onontbeerlijk lijkt. Los van de film is de muziek een compositie zoals alleen Duke Ellington die had kunnen maken. Niet voor niets het grote voorbeeld voor Vermeersch die zich zo in diens muziek heeft vastgezogen dat het op een gegeven moment even leek of Johnny Hodges uit zijn graf was opgestaan.

Tekst en foto’s TOM BEETZ

 

FLAT EARTH SOCIETY

Willem Twee Toonzaal Den Bosch, 13 december 2019

Peter Vermeersch – leider
Benjamin Boutreur – altsaxofoon
Peter Delannoye – trombone
Berlinde Deman – tuba
Pauline Leblond – trompet
Frederik Leroux-Roels – gitaar
Bart Maris – trompet
Michel Mast – tenorsaxofoon
Marc Meeuwissen – trombone
Martí Melià – klarinet, basklarinet
Kristof Roseeuw – contrabas
Wim Segers – vibrafoon
Peter Vandenberghe – piano & keyboard
Bruno Vansina – baritonsaxofoon en fluit
Teun Verbruggen – drums

 

FLAT EARTH SOCIETY

Previous

Eigenwijs surffeest met BRUUT! en Anton Goudsmit

Next

Met Van Binsbergen en Hulst naar het einde van de wereld

Lees ook