COLUMN
Jazz, zo dacht ik, is een zoektocht naar vrijheid, in muziek, in gedrag, in beleving, in het muzikale verhaal. Jazz leek eeuwig, basis-tool voor bevrijding van burgerlijkheid, met unieke voor- en roergangers. Met jazz gooide je de ‘hoempapa’-ketens van je af, jazz bracht je dichterbij zielsverwanten, opende voor mij de graftombe van treurnis in de Oostelijke mijnstreek, waarin ik met vele anderen noodgedwongen rond scharrelde. Kortom voedsel voor non-conformisme. Van anderen begreep ik dat jazz gewoon een muziekstijl is en niet gemakkelijk ‘te doen’ bovendien.
Nu de samenleving sterkere contrasten en tegenstellingen openbaart, zoek ik, tegen beter weten in, toch weer houvast bij jazz. Jazz als aanjager, vindplek van solidariteit en/of buiten de paden treden lijkt tamelijk uitgespeeld. Jazz! Nou en? Slechts een handjevol liefhebbers van e-bike tot en met rollator, vindt nog de weg naar de noodlijdende podia; jazz lijkt gedateerd en dreigt ‘over-aged’ te geraken.
Was het ooit confronterend, leek het op een samenzwering of een ‘undergroud movement’, een wandeling langs het scheermes, (waarbij menigeen aan de verkeerde kant belandde) tegenwoordig lijkt jazz, in mijn ogen tenminste, slechts een kunststuk, een muzikale begaafdheid, een poëtische vertelling, een ontmoeting met ‘anders dan die ander’, zeker individueel en creatief, maar dan in een ‘veilige’ context.
Nu de subsidiebronnen pijnlijk opdrogen en het probleem vervloekt actueel wordt, misschien een kans? Tijd voor echte jazz ‘out of the blue’, immers de echte ‘die hards’ blijven over. Maar wat nu: wat betekent jazz nu en morgen? Is het veroordeeld tot eigen streaming-platforms of het repetitiecafé? “Jongens willen jullie dadelijk effe pauzeren, wij krijgen enkele gasten”. “We hadden elf bezoekers op onze live stream, 24 likes en drie hartjes.”
Welke rol speelt dè jazz op de dag van vandaag in bijvoorbeeld bewegingen als Black Lives Matter waar nota bene de oorsprong van Jazz ligt. Natuurlijk zijn er lui die veronderstellen dat rappers, streetdancers en anderen hun inspiratie in jazz vinden of er tegen aan leunen. Maar dat waag ik dan weer te betwijfelen, weet ik eigenlijk niet goed. Je kunt het allemaal jazz noemen en daarmee los je het vraagstuk meteen op; het doet er immers niet meer toe. Alles is jazz, vrijheid-blijheid. Topics van echte jazz: einde zomercolumn. Dag Jo.
Ik hoop op een terugkeer van jazz als statement. Compromisloos, dat heerlijk subversieve in de muziek, een en al energie, boosheid , ingetogen woede, geldingsdrang, dat klinkt toch anders dan menig poëtisch geneuzel, toch? Ze zijn er wel in Nederland, die compromislozen, spiritueel getinte pareltjes vind ik, daar wordt een verhaal verteld! Ik noem ze nu even niet. Zoek en vind!
“Jazz is niet meer de inspiratiebron voor een maatschappelijke beweging die je meevoert, voor politiek verzet, voor collectieve strijd.” Volgens sommigen is het dat ook nooit geweest, maar dit even terzijde. Ik mis juist daar de jazzbijdrage. Jazz lijkt in dat verband onbeduidend geworden.
Kritieken spreken veelal over grenzen, meeslepende ontmoetingen tussen improvisators en sommige kritieken in de niche lijken meer op poëtische zelfbevrediging dan op een verhaal over een concert. Anderzijds is de benadering over kennis en kunde, tijdgeest en toegepaste technische mogelijkheden leerrijk, maar ook mager en slechts begrijpelijk voor insiders en puristen. Wat mis ik dan? Nog een keer proberen. Energie, kracht, solidariteit, aanklacht, buttom-up-schreeuw, intensiteit, muziek als leidraad van al deze moraliteiten en drijfveren.
Nu krijgt elke jazzmusicus op het conservatorium een marketing- en presentatiecursus (ik gaf en geef ze zelf ook) aangeboden van een gesubsidieerd hulp- en adviesorgaan om completer voorbereid een carrière te starten in een complexere samenleving en een brede internationale context; met andere woorden hoe kom je aan een gig in de tuin van de ambassade en hoe maak je een leuke aankondiging?
De angel is er volgens mij uit. Jazz is geen drijvende kracht of inspiratiebron meer voor bevrijdende doelen. Gewoon muziek, fijn neutraal. Ik mis die politieke betekenis. En met de mijnstreek? Daar gaat het goed mee. Veel stuwende kracht, ondanks corona, rondom Heerlen, fanfares hebben nu ook jazz op het repertoire en wij scharrelen nog steeds. Het is bloedheet in Limburg en de boter op mijn hoofd smelt langzaam. Een nieuw begin, dat zou wat zijn.
JO DAUTZENBERG
