OPINIE

Na het bekendmaken van de besluiten van het Fonds Podiumkunsten (FPK) over de meerjarige subsidies 2021-2024 is de verslagenheid in jazzkringen in Nederland groot. Voor een aantal aanvragers zijn de beslissingen van het Fonds gunstig uitgevallen. Zij kunnen voor de komende vier jaar subsidie tegemoet zien. Anderen hebben goedkeuring ontvangen van het FPK, maar krijgen geen geld omdat het budget beperkt is. En een derde groep mag worden gezien als slachtoffer van de besluiten: hun aanvragen zijn afgewezen. Tot deze laatste categorie behoort de Instant Composers Pool.

Doordat het FPK de aanvraag van de Instant Composers Pool (ICP) heeft afgewezen, zou je kunnen concluderen dat de keuzecommissie van het FPK aan de activiteiten van de ICP weinig of geen waarde meer toekent. De groep, die in 1967 werd opgericht door onder andere pianist/componist Misha Mengelberg en slagwerker Han Bennink, heeft in zijn 53-jarig bestaan een legendarische status opgebouwd in het land van de geïmproviseerde- en gecomponeerde eigentijdse muziek. ICP is over de hele wereld bekend, getuige de talloze tournees die het (thans) tienkoppige gezelschap in vele jaren ondernam.

De Instant Composers Pool met staand: Ab Baars, Tobias Delius, Mary Oliver, Guus Janssen, Thomas Heberer, Tristan Honsinger, Michael Moore. Zittend: Ernst Glerum, Wolter Wierbos en Han Bennink. Foto Francesca Patella
De Instant Composers Pool met staand: Ab Baars, Tobias Delius, Mary Oliver, Guus Janssen, Thomas Heberer, Tristan Honsinger, Michael Moore. Zittend: Ernst Glerum, Wolter Wierbos en Han Bennink. Foto Francesca Patella

Hoewel de commissie de kwaliteit van ICP als ‘ruim voldoende’ beoordeelt, legt zij de aanvraag ad. 125.000 euro naast zich neer. De commissie oordeelt onder meer dat de publiekfunctie van ICP ‘zwak’ is en ook vindt zij dat de balans binnen de groep uit evenwicht is. Hoewel het er niet met zoveel woorden staat, draagt het overlijden van Misha Mengelberg in 2017 mede bij aan de afwijzing van het Fonds. Het anarchistische gehalte dat Instant Composers Pool kenmerkt is door het wegvallen van Misha Mengelberg minder sterk geworden, zo staat in de toelichting op de afwijzing.

Bovendien vindt de commissie dat Guus Janssen, die Mengelberg na zijn dood is komen vervangen ‘niet hetzelfde muzikale overzicht’ heeft ‘dat voor de karakteristieke absurde momenten in de improvisaties zorgt’. Ook Han Bennink moet naar het oordeel van de commissie de hand in eigen boezem steken. Zij concludeert dat ‘de expressieve podiumpersoonlijkheid van Han Bennink de afgelopen periode minder goed in balans is met de rest van het ensemble’. En last but not least: ‘Vaak getuigen de (Benninks, red.) interrupties van humor, maar de commissie vindt dat het teveel afleidt van de gespeelde muziek’.

Om met dat laatste argument te beginnen: Han Bennink heeft nooit anders gedaan. Hij ontleent zijn kracht namelijk niet alleen aan zijn enorme vakmanschap als slagwerker, maar zeker ook aan de manier waarop hij zijn vak uitoefent: zijn voet op de snaredrum, het beroffelen van de speelvloer en het ongegeneerd rond gooien van allerlei voorwerpen zijn zijn handelsmerk geworden. Dat een wezenlijk deel bijdraagt aan zijn eigen geluid én dat van de groepen waarin hij speelt.

Ab Baars: “We blijven voortbestaan. Een groep als deze met die enorme rijke historie, kennis en creativiteit zet je niet bij het vuilnis." Foto Gemma Kessels
Ab Baars: “We blijven voortbestaan. Een groep als deze met die enorme rijke historie, kennis en creativiteit zet je niet bij het vuilnis.” Foto Gemma Kessels

De verslagenheid bij ICP is groot. De afwijzing van het FPK heeft verreikende gevolgen voor de groep. Bandlid Ab Baars wil die graag toelichten. “De afwijzing van een meerjarige subsidie houdt in dat we een aantal zaken niet meer kunnen betalen. Zoals betaald repeteren, evenals reiskosten, het voorbereiden van concerten, de huur van ons kantoor, het voeren van publiciteit, het in stand houden van een professionele website, het bedenken en uitvoeren van speciale projecten in samenwerking met anderen. Al die zaken vallen nu weg.”

De directe gevolgen van het wegvallen van overheidssubsidie zijn direct op te tekenen. “Doordat we minder tournees kunnen ondernemen – we doen tweemaal per jaar een tournee van tien, vijftien concerten – is er sprake van minder eigen inkomsten”, zegt Ab Baars. “Daardoor zullen we ons kantoor niet meer kunnen aanhouden. Dit zijn twee dingen, op dit moment kan ik niet overzien wat alle consequenties zullen zijn. Voor alle bandleden vormt de ICP een essentiële bron van inkomsten. Geen subsidie meer vormt dus een enorme aderlating.”

Waarbij meteen dé hamvraag zich aandient: betekent dit het einde van de Instant Composers Pool? Ab Baars is stellig: “We blijven voortbestaan. Een groep als deze met die enorme rijke historie, kennis en creativiteit zet je niet bij het vuilnis. We hebben afgelopen jaren sinds Misha er niet meer bij was met z’n allen enorm gezocht naar een nieuwe noodzaak en een nieuwe balans. Het is heel inspirerend en creatief om dat in deze samenstelling, met z’n tienen te kunnen doen. Het heeft een heel hechte groep opgeleverd met al een aantal memorabele producties in binnen- en buitenland. Bovendien is ICP altijd heel inspirerend geweest voor jonge musici, ook die uit verre buitenlanden. Ik hoor regelmatig links en rechts verhalen in de trant van: ‘Ik hoorde de Instant Composers Pool en dat is voor mij de reden geweest om naar Nederland te komen’.”

De bandleden van ICP hebben elkaar zo kort na de bekendmaking van de besluiten van het FPK, nog niet gesproken. “We moeten goed gaan nadenken over de toekomst”, zegt Ab Baars. “Er liggen prachtige plannen klaar. We zullen dit natuurlijk met het bestuur gaan bespreken.”

Voor de formuleringen van het FPK in de afwijzing voor de ICP heeft Ab Baars geen goed woord over. “Zoals het nu is beschreven kan ik me voorstellen dat er binnenskamers misschien zulke opmerkingen worden gemaakt. Maar dat doe je niet in een officieel schrijven. Daar dienen formele omschrijvingen te worden gebruikt. Ik vind het heel armoedig. Je kunt die formuleringen vergelijken met de schooljuf die met een opgeheven vingertje uitroept: ‘Jongens, dat moet beter, hoor’.”

Met voornoemde formuleringen doelt Ab Baars onder andere op de wijze waarop Guus Janssen en Han Bennink door de commissie zijn aangehaald. “Han is Han, het is fantastisch om met hem het podium te delen. En nog steeds, wat een energie en een creativiteit”! Je zou kunnen zeggen dat Han Benninks band met het publiek, dat na afloop van concerten nogal eens op hem afkomt om vragen te stellen of gewoon met hem van gedachten te wisselen, precies dát is wat het FPK zo graag wil: stimulerende actie voor de muziek.

Ab Baars over Guus Janssen: "Guus zorgt voor een ander soort anarchisme, minder theatraal, maar in muzikale zin even duidelijk als Misha.” Foto Gemma Kessels
Ab Baars over Guus Janssen: “Guus zorgt voor een ander soort anarchisme, minder theatraal, maar in muzikale zin even duidelijk als Misha.” Foto Gemma Kessels

Guus Janssens rol bij het ICP is voor Ab Baars ook onbetwistbaar. “Guus is zo’n persoonlijkheid dat hij de kleur van een orkest kan beïnvloeden. Na het overlijden van Misha hebben we een tijd zonder pianist gespeeld. Dat was fijn, maar er ontbrak een kleur. We hebben verschillende pianisten uitgeprobeerd en uiteindelijk voor Guus gekozen. Dat is een schot in de roos geweest. Guus zorgt voor een ander soort anarchisme, minder theatraal, maar in muzikale zin even duidelijk als Misha.”

Ook Ab Baars heeft begrip voor de moeilijkheden waarvoor het Fonds voor de Podiumkunsten zich zag geplaatst. De twintig miljoen euro die in de periode 2021-2024 worden verstrekt, zijn absoluut niet toereikend om alle aanvragers van dienst te kunnen zijn. “De druk op die budgetten wordt steeds groter”, zegt Ab Baars. “Zóveel kunstenaars vallen buiten de boot. Het hele jazz- en geïmproviseerde muziekmilieu, een scene die ver buiten onze grenzen bekendheid geniet, wordt nu nog verder uitgekleed. Er is veel en veel te weinig geld, dat is al jaren zo. Dat kan de politiek zich aantrekken. De reden? De enorme minachting van de politiek voor de kunsten.”

RINUS VAN DER HEIJDEN

 

www.icporchestra.com

 

Previous

‘De Hondemepper’ van ICP majestueuze mijlpaal

Next

De angel is uit de jazz

3 comments

  1. “No matter how corrupt, greedy, and heartless our government, our corporations, our media, and our religious & charitable institutions may become, the music will still be wonderful.”
    ― Kurt Vonnegut, A Man Without a Country

  2. Voor de periode 2021 – 2024 heeft het Fonds voor de Podiumkunsten besloten nog maar één (1) jazzensemble (Boi Akih) meerjarig te ondersteunen. Hiermee is de jazz- en geïmproviseerde muziek bijna geheel van de kaart geveegd, er ligt nog één kruimel op tafel. Het Fonds zal nog tegensputteren door te zeggen dat nog wel projectsubsidies aan jazzorganisaties kunnen worden verstrekt, maar dit is natuurlijk een afleidingsmanoevre. De continuiteit van bedrijfsvoering voor de jazz wordt hiermee echt wel de nek omgedraaid, geen organisatie kan van project naar project overleven. Daar waar de jazzsector het verwijt kreeg “disproportionele verwachtingen te koesteren” en het Rijk “niet meer kleine podia met minder dan 100 bezoekers” te willen ondersteunen (Frits den Haring, OC&W), lijkt het Fonds nu ook het gevoel voor proportionaliteit kwijt te zijn geraakt. Naast de onvoldoende geografische spreiding van de subsidies in het algemeen, wordt nu de diversiteit van genres in het cultuurbeleid van het Rijk geweld aan gedaan (het Fonds voert gedelegeerd rijksbeleid uit).
    Maar hier toch een waarschuwing aan criticasters van het beleid: brandt het Fonds niet impulsief af. Aanvallen op instanties doen onze zaak niet goed, kijk hoe het met de Stichting Jazz in Nederland is vergaan. Zie hoofdstuk 2 op https://jazz-in-nederland.blogspot.com. Boze musici zijn minder geloofwaardig en kwetsbaarder dan een sectorbrede strategie. Hoe dat precies moet weet ik eerlijk gezegd ook niet helemaal. Ik heb via gesprekken met belangenverenigingen en jazzinstellingen én bij het Fonds zelf het een aantal keren geprobeerd (1996, 2003, 2010, 2017), maar het is niet gelukt de neuzen allemaal dezelfde kant op te krijgen. Dat er iets moet gebeuren is duidelijk. Wie weet hoe en wat?

  3. Door deze beslissing blinkt het fonds uit in onkunde en persoonlijke indrukken met onbegrijpelijke motivaties die op de man gespeeld worden. Het is juist de positieve inbreng van Guus, de uitstraling en de humor van Han die binnen het ICP Orchestra een grote rol spelen.
    Mede hierdoor staat het orchestra nog steeds op een niet te evenaren en ongekende hoogte in de jazzscene in Nederland en ver daar buiten. In Nederland waar cultuur in welke vorm dan ook niet of te weinig wordt gewaardeerd, is het respect en appreciatie des te meer kennis te nemen dat het ICP Orchestra ook in deze tijd en omstandigheden door zal gaan.
    Veel succes
    Gerard de Meij

Comments are closed.

Lees ook