De Zwitserse pianist en componist Christoph Stiefel hangt de zogeheten isoritmiek aan. Dat is een techniek die muziekfragmenten in een gelijk ritme herhaalt, los van de melodie. De techniek stamt uit de periode eind veertiende, begin vijftiende eeuw en werd voornamelijk toegepast in Franse muziek. Dat hedendaagse muziek ook isoritmiek kan aanwenden, bewijst ‘Rhythm-A-Tized’ van het Christoph Stiefel Septet.
Het album opent met Bima Sakti, een Indiaas aandoende term die zeker bewust is gekozen, omdat isoritmiek veelvuldig voorkomt in Indiase muziek. Al bij de eerste klanken wordt er een proeve van ten gehore gebracht: zangeres Saray Buechi wendt haar stem aan zoals een van de aartsvaders van de minimal music, Philip Glass, dat in zijn instrumentatie ook doet. Met name in zijn vroege werk, waarin ritmiek een strenge en opvallende rol speelt. In acht eigen stukken op Rhythm-A-Tized van Christoph Stiefel is ook alles gebouwd rondom ritmiek, waarbij het septet soms de omvang van een kleine big band aanneemt. De isoritmiek bij Stiefel maakt een zenuwachtige, norse en kort-af indruk, hetgeen echter het karakter van de muziek is. Je krijgt als luisteraar als het ware de opdracht een kleine beproeving te doorstaan, maar daarachter waart een glanzende horizon.
De ritmisch-melodische basis van elk stuk is ingebed in orkestrale jazz. Om daar een structuur aan toe te voegen die zes eeuwen oud is, vereist meesterschap. En die bezit Christoph Stiefel: hij creëeert muziek met een enorme rekbaarheid, die in handen wordt gelegd van elk bandlid om er naar eigen goeddunken soli in te bouwen, die altijd liggen ingebed in de gecomponeerde context van de muziek. Een duidelijk voorbeeld daarvan is te horen in het stuk Run!. Een snelle, afgekapte trombonesolo wordt bijeen gehouden door een nerveuze ondertoon van slagwerk en piano.
Zo’n nerveuze grondtoon is er altijd, in alle acht stukken: hij is als het ware de ‘groove’ van de muziek – de isoritmiek – die ruimte biedt aan de componist om te schilderen met alle klankkleuren die hij wenst en tevens de bandleden in de gelegenheid stelt om met hun inbreng fijnafstemming in hun improvisaties aan te brengen.
Rhythm-A-Tized is de zeventiende cd van Christoph Stiefel. De pianist begon in 1984 in de groepen van harpist-componist Andreas Vollenweider, maar startte zijn eigen negotie rond de millenniumwisseling door zich als componist en jazzpianist te gaan ontwikkelen. Toen ook ving zijn studie in isoritmiek aan, hetgeen bijvoorbeeld in 2005 uitmondde in de cd Isorhythms for Solo Piano. Sindsdien vormt isoritmiek een steeds belangrijker werkelement voor de in Zürich residerende musicus. Rhythm-A-Tized is daarbij zeker niet zijn eindpunt, want isoritmiek geeft aan een componist onbegrensde mogelijkheden. Mits ze adequaat worden toegepast, maar daar is bij het Christoph Stiefel Septet geen twijfel over mogelijk.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Het Cristoph Stiefel Septet geeft de komende dagen twee concerten in Nederland: op vrijdag 28 oktober in Paradox Tilburg en op 30 oktober op Jazz International Rotterdam.
Christoph Stiefel Septet – Rhythm-A-Tized
Challenge Records
Sarah Buechi – zang
Bastian Stein – trompet, flugelhorn
Domenic Landolf – tenorsaxofoon, basklarinet, fluit
Adrian Mears – trombone
Christoph Stiefel – piano
Arne Huber – contrabas
Kevin Chesham – slagwerk
