Vogeltjes en twintigste-eeuwse componisten. Die zijn de basis van ‘Bird Buzz’, de nieuwste cd van tenor- en sopraansaxofonist Dick de Graaf. Verhouden die zich dan tot elkaar? Waarachtig wel, want de vogeltjes hoor je muzikaal vertaald fluitend terug op dit bijzondere album en de artefacten van grote componisten als Olivier Messiaen en Peter Schat zijn als vogelvoer door de negen stukken van ‘Bird Buzz’ gestrooid.
Wie de ontwikkeling van tenor- en sopraansaxofonist Dick de Graaf (een beetje?) heeft gevolgd, ziet een opmerkelijke lijn. Begonnen als enthousiaste jazzmusicus, zich vastklampend aan helden uit het verleden als Dexter Gordon, groeide de musicus naar een eenzame bijt in het Nederlandse jazzlandschap. Jazz is geen onderdeel van zijn leven geworden; jazz is zijn leven geworden. En dat jazz bij hem heel wat meer betekenis heeft dan de Afro-Amerikaanse vorm ervan, toont zijn interesse in het werk van grote klassieke componisten als Franz Schubert, Belá Bartok, Johann Sebastian Bach en Louis Andriessen van wie hij composities bewerkte. En nu weer, op dit album, zijn uitgebreide kennis van de muziek van Olivier Messiaen en Peter Schat, die hij versnipperde door Bird Buzz. Dit alles als onderdeel van zijn visie op jazz.
En zo is ook Bird Buzz niet zomaar een toevalstreffer geworden, gewoon bijvoorbeeld omdat het weer eens tijd werd voor een nieuw album. Dick de Graaf’s nieuwste werk is ontstaan in de context naar een studie die hij maakte naar het toepassen van klassieke compositietechnieken in jazzimprovisatie. Dat gebeurde al eerder maar Dick de Graaf creëerde een andere kijk op de oeuvres van belangrijke jazzontwikkelaars en compositietechnieken als die van Messiaen en Schat. Hij pakte het zo serieus aan dat hij er de dissertatie Beyond Borders: Broadening the Artistic Palette of (Composing) Improvisers in Jazz over schreef, waarmee hij in november vorig jaar promoveerde aan de Universiteit van Leiden. Daarmee is Dick de Graaf de eerste uitvoerend jazzmusicus die promoveerde op eigen werk.
Het is denkbaar dat de modale jazzliefhebber na lezing van het bovenstaande enigszins begint te kreunen: kunnen mijn oren dit wel aan? Niet getreurd, Bird Buzz is een alleszins genietbaar muzikaal verhaal, waarin Dick de Graaf met zijn kwartet mooie vogelverhalen vertelt die hij door zijn persoonlijk leven heeft laten inspireren: een kraai die reageerde op de componist toen hij aan het schrijven was, een gans, een mus. In negen stukken op twee na – dan hanteert hij de sopraan – speelt Dick de Graaf tenorsaxofoon. Op de van hem bekende wijze: robuust en rond, zelfbewust en creatief, lenig en diep geworteld in de jazztraditie. Maar altijd als Dick de Graaf met zijn eigen geluid. En waar dat nodig is schakelt de saxofonist moeiteloos naar subtiliteit, graaft hij in de diepe holen van zijn instrument om de klankkleur van dat moment van de fraaiste elementen te voorzien.
Dick de Graaf mag van geluk spreken dat hij Loran Witteveen, Stefan Lievestro en Jimmi Hueting rond zich heeft. Of ook weer niet helemaal, want de keuze van deze musici is uiteraard ook een welbewuste. De drie tillen het spel van De Graaf op, vlijen het neer, voorzien het van vleugels en fladderen als vogeltjes om hem heen. Maar altijd vanuit de zelfregie van de drie musici, strak omlijnd, swingend en dwingend. Daarmee Bird Buzz verheffend tot indringend muzikaal luistergenot.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Dick de Graaf – Bird Buzz
Soundroots Records
Dick de Graaf – tenor- en sopraansaxofoon
Loran Witteveen – piano
Stefan Lievestro – contrabas
Jimmi Hueting – slagwerk
Lees hier het proefschrift van Dick de Graaf