Voor wie het nog niet wist: 2017 is het Thelonious Monkjaar, omdat de jazzlegende in 1917 is geboren (en overleden in 1982). De Amerikaanse pianist en componist Frank Carlberg greep deze gelegenheid aan om een album uit te brengen dat nu eens geen eerbetoon wil zijn aan Monk. Wel een inspiratiebron om de onmetelijke rijkdom van Monks oeuvre onder de aandacht te brengen.
Monk Dreams Hallucinations and Nightmare is gebouwd op persoonlijk geënte snippers, herinneringen, deeltjes en vooral gevoelens die samenhangen met de muziek van Thelonious Monk. Vernieuwer Monk dus als kapstok om individueel getinte muziek aan op te hangen. De poging mag als volledig geslaagd worden beschouwd. Er worden tien stukken gebracht, waarvan er negen van de hand van de hand van Frank Carlberg zijn en één, Round Midnight, van Monk zelf. Dit stuk mag wél worden gezien als een rechtstreeks eerbetoon aan de pianist en is tegelijk een ode aan diens gehele en zo indrukwekkende oeuvre. En daarom geheel volgens Monks bedoelingen vertolkt.
Carlberg blijft steeds heel dicht bij de nalatenschap van Monk. Zijn titels refereren aan de originele composities, de muziek is die van de symfonische Monk, die hier ‘neergelegd’ wordt door groot ensemble. Bestaande uit een koper- en rietsectie, een ritmesectie en een stem. Twee eigenlijk, want naast die van zangeres Christine Correa declameert Paul Lichter het gedicht Rhymes with Monk van Clark Coolidge. Hier wordt als vanzelf een lijntje gelegd naar Charles Mingus, die zelf zijn compositie The Chill of Death van het album Let My Children Hear Music voordraagt. Het enige – en grote – verschil is dat beide stemmen een bepaald soort duisternis in zich bergen, maar dat de uitvoering op Monk Dreams Hallucinations and Nightmare zeker niet de droefenis van de dood wil oproepen.
Carlbergs album is er namelijk een van optimisme, een dat de helderheid van Monks composities, de emotie die ze oproepen en diens componeertrant – een zonder compromissen – in een felle schijnwerper wil plaatsen. Dat gebeurt met een sterke big band die de vitaliteit van Monks muziek er knap uitlicht en zichzelf ‘zingend’ door het repertoire loodst. Dit krijgt gestalte met tot in detail uitgekiende orkestraties, soms op blues georiënteerde passages, in kamermuziek verzonken delen, op cool- en bebop gebouwde orkestdelen en vooral ook met veel ruimte voor individuele en vrije improvisaties. Omdat er zo dicht tegen de nalatenschap van Monk wordt aangeschurkt, glijden Carlbergs composities soms wel eens tegen die van Monk aan. Dat is met het openingsstuk het geval: Dry Bean Stew lijkt verdacht veel op I Mean You. En Sphere tikt heel even Straight No Chaser aan. Zo heeft vrijwel elk nummer raakvlakken met grote Monkstukken: International Man of Mystery met Misterioso. Hier is de overeenkomst niet alleen sterk in de titel, ook in de muziek: een cornet leidt alle musici naar het muzikale hoogtepunt.
De Newyorker Frank Carlberg is ook al enige jaren bekend in Nederland. Hij was als componist en pianist actief voor het Clazz Ensemble van Gerard Kleijn en Dick de Graaf. Ook daar is het vermijden van hokjesgeest en het opzoeken van nieuwe wegen een van de speerpunten. Carlberg paste helemaal in dit concept en dat is de reden dat Gerard Kleijn een programma aan het samenstellen is, waarin de Amerikaan als gast van het Clazz Ensemble mee langs de Nederlandse podia trekt.
In elk geval dus in de gaten houden, deze prachtige tandem!
RINUS VAN DER HEIJDEN
Frank Carlberg Large Ensemble – Monk Dreams Hallucinations and Nightmares
Red Piano Records
Frank Carlberg – piano en Fender Rhodes
Big band met koper-, riet- en ritmesectie plus zang
