‘The Winner’ legendarische ode aan Schoonderwalt

In de week dat de Boy Edgarprijs 2017 werd uitgereikt aan Martin Fondse, viel bij JazzNu de cd ‘Herman Schoonderwalt – The Winner’ in de brievenbus. Wat aan die toevalligheid bijzonder is? Wellicht het feit dat klarinettist/alt- en sopraansaxofonist in 1963 de eerste winnaar was van de Wessel Ilcken Prijs, de voorloper van de Boy Edgarprijs. De cd ‘The Winner’ laat horen dat die keuze een terechte was.

De toekenning van de Wessel Ilcken Prijs betekende het startsein voor een gloedvolle carrière voor Herman Schoonderwalt. Hij was weliswaar al langer actief aan het Nederlandse jazzfront, maar hij verdiende er geen droog brood mee. De tweeduizend gulden die aan de prijs waren verbonden, besteedde hij aan een nieuwe altsax, een van het merk King. De klarinet, die hij als eerste instrument bespeelde in de Don Bosco Fanfare in Eindhoven, bleef hij tot het einde van zijn leven trouw. Let wel, het exemplaar waarmee hij op zevenjarige leeftijd toetrad tot deze fanfare.

In 1964 nam Herman Schoonderwalt, na het winnen van de Grote Prijs van de Nederlandse Jazz, de elpee The Winner op. Die is nu opnieuw uitgebracht op cd. In stereo, de elpee moest het met mono doen. Een vreemde zaak, omdat platen toendertijd zowel in stereo als mono op de markt kwamen. Vermoedelijk heeft The Winner de stereokwaliteit niet gehaald, omdat de elpee slecht werd verkocht. Waarop platenmaatschappij Phonogram de centen liever in zijn zak hield.

Dat de elpee zo slecht werd verkocht is nóg vreemder dan die mono-uitvoering, omdat The Winner een uiterst belangrijk tijdsdocument is. In de jaren zestig werden in Nederland de eerste stappen gezet naar moderne vormen van jazz. Het is niet voor niets dat in 1967 de Instant Composers Pool werd opgericht en enkele jaren later het Willem Breuker Kollektief. Hoewel beide groepen weinig tot niets met de ontwikkeling van de jazz in de jaren daarvoor hebben te maken, is op muziek uit die tijd duidelijk te horen dat het rommelde en gistte in de Nederlandse scene. De muzikale inhoud van The Winner getuigt daarvan en daarom alleen al is het een gouden greep van het Nederlands Jazz Archief om deze legendarische mijlpaal uit de vaderlandse jazzgeschiedenis in een gelimiteerde oplage opnieuw naar de winkels te brengen. Aangevuld met vijf bonustracks.

The Winner telt vijf verschillende bezettingen. Het Herman Schoonderwalt Quartet, Herman Schoonderwalt Orchestra, Herman Schoonderwalt Septet, Herman Schoonderwalt Quintet en nogmaals het H.S. Quartet in verschillende bezettingen. Alle muziek dateert van 1964, behalve de bonustracks Our Delight van Tadd Dameron uit 1963 en Visca L’Ampurda, Cheops en Tranquillogy van Peter Trunk uit 1965. Uit alle dertien stukken op The Winner is te beluisteren welk een fenomeen Schoonderwalt was. Vooral op klarinet, het instrument dat het nadien meer en meer moest afleggen als jazzgediende, maar nu weer is opgepikt door mensen als Steven Kamperman en Joris Roelofs. Maar ook op altsaxofoon is Herman Schoonderwalt een fenomeen. Ondanks het feit dat in de jaren waar we hier over spreken de nieuwe ster Piet Noordijk kwam opzetten – híj kreeg in 1965 de Wessel Ilcken Prijs – heeft Schoonderwalt kans gezien een eigen geluid te creëren. Op The Winner laat hij horen dat hij met de ontwikkeling daarvan nog altijd doende was.

De bandleden op alle opnamen van The Winner zijn later ‘kanonnen’ geworden in het Nederlandse jazzmilieu. Twee ervan leven nog: contrabassist Ruud Jacobs – met wie JazzNu binnenkort een interview publiceert – en pianist Jan Huydts. Opvallend is het gemak waarmee die technisch zo begaafde musici in de jaren zestig speelden: of het geen enkele moeite kostte Nardis van Miles Davis of I Loves You, Porgy van George Gershwin te vertolken. Of Speak Low van Kurt Weill of het melancholische Ol’ Man River van Jerome Kern. Het maakte de ensembles van Herman Schoonderwalt geen bal uit.

Over deze meer dan lovenswaardige actie van het Nederlands Jazz Archief valt nog veel meer te vertellen. Maar laten wij ons beperken tot de conclusie dat het juweel dat The Winner in 1964 was, nog meer glans heeft gekregen door de zorg waarmee nu een excellente cd is uitgebracht. Met een bewonderenswaardige hoestekst van de hand van Frank Jochemsen – ook producer van dit document – die uiterst gedetailleerd zowat wetenschappelijk onderzoek heeft verricht om The Winner zijn juiste plek in de geschiedenis opnieuw te laten innemen.

RINUS VAN DER HEIJDEN

Herman Schoonderwalt – The Winner
Nederlands Jazz Archief – gelimiteerde en genummerde oplage

Herman Schoonderwalt Orchestra, H.S. Quartet, H.S. Quintet, H.S. Septet
Herman Schoonderwalt – klarinet, alt- en sopraansaxofoon
Rob Madna – piano
Jan Huydts – piano
Ruud Jacobs – contrabas
Peter Trunk – contrabas
Cees See – slagwerk
en anderen

www.jazzarchief.nl