Met drie musici met wie ze twee dagen eerder voor het eerst handen schudde, trad zangeres Simin Tander aan in Paradox. Met recht dus een New Quartet, dat tekende voor een adembenemend concert.
Simin Tander heeft haar tournee en de daaraan gekoppelde uitgave van haar laatste cd – met een andere bezetting – ondergebracht onder de noemer Unfading (niet vervagen). Zij wil daarin de eindeloze stroom vrouwelijks die de kunsten aller tijden in zich bergen, aan de oppervlakte brengen. Daartoe heeft zij zelfstudie gedaan en is zij uitgekomen bij allerlei vrouwelijke dichters, waarvan het werk van sommigen terug voert naar honderden jaren geleden. Dat de Duits/Afghaanse zangeres Tander daarbij een vooraanstaande plaats heeft ingeruimd voor woordkunstenaressen uit Afghanistan, wekt geen verwondering.
Simin Tander is een musicus die zich tijdens optredens volledig geeft. Niet alleen met de inzet van haar stem; haar gehele lichaam ondersteunt de intensiteit die haar overgave en repertoire gebieden. Dat is ook nodig, omdat bij Simin Tander – al vanaf het moment dat zij zich aan het jazzfront waagde – alle muziek over het leven gaat. Het leven in al zijn verschijningsvormen, waarbij verdriet, vreugde, stilstand, vooruitgang, evolutie, verbittering, opgewektheid, kortom alle kenmerken van een voortgaand mensenleven zich voordoen. En niet te vergeten intimiteit, sensualiteit, mystiek, spiritualisme, noem maar op. Het komt in het repertoire van deze bijzondere zangeres naar het lijkt ‘zomaar’ voorbij.
Dat maakt tevens dat de stukken waarvoor Simin Tander kiest, uitermate gestructureerd zijn. Het lag daarom voor de hand dat de zangeres tweemaal Sylvia Plath als uitgangspunt nam en even zovele keren Sohayla Hasrat-Nazimi. De eerste is een Amerikaanse dichteres, die in 1963 op 30-jarige leeftijd zelfmoord pleegde. Wie haar werk kent weet dat Plath langs alle randen en ravijnen van het leven scheerde: hoe mooi is dit terug te horen in Feather/I Am Vertical, waar Simin Tander tekst declameert en tussendoor met haar stem die werkelijk álles kan, improviseert.
Hoewel de vier musici nog lang niet op elkaar zijn ingespeeld, is hun vakmanschap en waarschijnlijk de kracht van het gekozen repertoire zo sterk dat een klanktapijt dat allengs dreigender vormen aannam een ongelooflijke synthese teweeg bracht tussen de instrumenten. Steeds verder klimmende duetten tussen gitaar en viool kregen op zeker moment oppositie van de stem die met scherpe klinkerimprovisaties het stuk And The Water Stretches Far Away alsmaar verder uiteen trok.
Opvallend was de keuze voor diepe, laag gestemde klanken. Daarbij liep de altstem van Simin Tander voorop, maar ook de baritongitaar van Olav Torget en het duister bespeelde slagwerk van Samuel Rohrer. Zijn bassdrum kwam van wel heel grote diepte. Yar Kho Laro begon met een drumintro, waarna de stem zich voegde met een door de zangeres bewerkte tekst van de Pakistaanse zangeres Gulnar Begum. Ze deed dat in het Pashto, de taal van Afghanistan en Pakistan.
De combinatie gitaar, viool, slagwerk en stem is sowieso geen alledaagse, de wijze echter waarop de instrumenten individueel werden benaderd en elkaar tegemoet traden, beantwoordden geheel aan de onderliggende wens van Simin Tander om het vrouwelijke in de kunst centraal te stellen. In de stukken van Sohayla Hasrat-Nazimi kwam dat het duidelijkst tot uiting: zo sensueel en tegelijkertijd zo krachtig, ingebed in de alle richtingen uitbuigende stemklanken van Simin Tander.
Onnodig te stellen dat de volgorde van dit zo afwijkende en intrigerende repertoire met uiterste zorg was gekozen. Nadat Simin Tander meermalen blijk had gegeven van haar liefdesrelatie met haar zo bijzondere oeuvre, dat slechts kan gedijen door de intimiteit die zij aan haar stem en voordracht meegeeft, werkte zij naar het einde van het concert toe met Walk Each Other Home, waarvan zij de tekst zelf heeft geschreven. Het stuk leidde naar een klankexplosie waarin Simin Tander haar stem met lange en luide uithalen tot het uiterste vergde. Haar begeleiders handelden navenant, waarbij deze muziek met haar enorme contrasten voor de laatste keer tijdens dit optreden, opnieuw volledig in toom werd gehouden.
De toegift was wel en niet verbazingwekkend. Enerzijds omdat we van Simin Tander weten dat zij bestaand repertoire graag van een eigen handtekening voorziet. Denk daarbij aan Jacques Brel’s La Chanson des Vieux Amants. Maar nu had zij ‘de hand gelegd’ op The Times They Are A-Changin’ van Bob Dylan. Mooier had zij deze avond geen afscheid kunnen nemen. Fluisterend in de microfoon, op een bedje van gitaarklanken à la Marc Ribot betoonde Simin Tander zich een muzikale hogepriesteres die de vrouwelijke kant binnen de kunsten geen grotere dienst had kunnen bewijzen.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
SIMIN TANDER NEW QUARTET
UNFADING
Paradox Tilburg
11 maart ’22
Simin Tander – stem en compositie
Harpreet Bansal – viool
Olav Torget – baritongitaar en elektronica
Samuel Rohrer – drums
