Fotograaf Frans Schellekens’ blanke pit leeft voort

COLUMN

“Godverdomme Rinus, ik heb geen tijd man. En zeker niet voor die klotekranten van je, die geen hol betalen. Daar is het altijd wat. Maar goed, waar moet ik zijn en hoe laat?” Deze schrijver heeft in zijn leven als journalist vele foto-opdrachten uitgezet, maar die voor Frans Schellekens sloegen altijd alles. Je moest eerst de berg op. En Frans zorgde vervolgens dat je weer pijlsnel beneden was. Dat dan weer wel. En nu is de eeuwige mopperaar dood.

Mopperen kon hij, fotograferen nog beter. Frans Schellekens was de spreekwoordelijke ruwe bolster, wiens blanke pit niet in de omgang met mensen lag. Wel bij de onderwerpen die hij moest fotograferen. Hij werkte volledig op zijn instinct en dan was het vaak knippen en wegwezen. Het resultaat was dan niet navenant, integendeel. De foto’s van Frans raakten de ziel van zijn onderwerp. In mijn omgang met hem de ziel van de jazz.

BRABANDERS

Ik heb jarenlang met Frans gewerkt. Als journalist voor de Brabants Pers Dagbladen. We zijn/waren alle twee Brabanders. Was dat de band die ons bond? Hoewel Frans al jaren aan de Mauritskade in Amsterdam woonde en het daarom nodig vond zijn spraak ook enigszins aan het Mokumse aan te passen, kwam hij niet veel verder dan een scherpe ‘g’. Die kwam hem echter uitstekend van pas: “Ja, godverdegodver, bel eens wat eerder. Je komt altijd op het laatste moment an zeiken.” “Maar Frans, het is nog drie dagen voor het interview, dat is toch tijd zat.” “Ja, godverdomme, ik heb meer te doen dan voor die kutkrantjes van jou op pad gaan.” Drie dagen later troffen wij elkaar bij de jazzmusicus die ik ging interviewen. Allebei met hetzelfde enthousiasme om er iets moois van te maken.

De aanloop naar onze veelvuldige samenwerking bij het North Sea Jazz Festival ging elk jaar insgelijks. Als het zo ver was, dook Frans met die typische, zachte glimlach op dat harde gelaat, naast me op. “Godverdegodver, had je me niet een lijstje kunnen sturen van de knakkers over wie je gaat schrijven? Ik kan toch godverdomme niet in die kop van jou kijken?!”

Het North Sea Jazz Festival leverde een van de vele onvergetelijke momenten op met Frans Schellekens. In 1985 kreeg Miles Davis de Paul Acket Award toegekend. Die werd uitgereikt in de perszaal tijdens de NSJF-editie van dat jaar. Maar het was helemaal niet zeker dat de laureaat zou komen: zijn grilligheid kende in die periode geen grenzen. Stomtoevallig stonden Frans en ik aan de achterzijde van de perszaal tussen zeker 150 journalisten en persfotografen. Plotseling dook Miles Davis op. Hij kwam pal naast ons staan. Frans fluisterde in mijn oor: “Interview hem direct na afloop effe buiten, dan maak ik daar wat foto’s van hem.” De daad bij het woord voegend sprak ik de trompettist aan: of hij een minuutje voor ons had. “Fuck off, man”, beet hij me toe.

FUCK YOU

Frans hoorde het en waagde zijn kans op zijn eigen manier, in onnavolgbaar Engels: “Hey Miles, can I take some pictures of you, here with Rinus, outside the building?” Waarop vrijwel hetzelfde antwoord volgde: “Fuck you, man!” En Frans: “The same to you, man.” Waarop hij als er als een haas vandoor ging om in het kolkende Congresgebouw zijn grote liefde achterna te gaan: foto’s maken bij concerten in alle zalen van dat pompeuze monument in Den Haag.

Ik vroeg Frans ook voor andere fotoklussen dan die voor de sector jazz. Voor artikelen over Het Nationale Ballet bijvoorbeeld, dat ook tot mijn journalistieke portefeuille behoorde. Frans gebeld. “Rinus, godverdomme wat moet ik met die huppelende wijven?” Toch meldde Frans zich die bewuste vrijdagmiddag bij de portier van de artiesteningang bij het Waterlooplein in Amsterdam. Eerste soliste Jane Lord was zijn ‘slachtoffer’. Of zij maar wat heen en weer wilde springen in een van de immense studio’s van Het Nationale Ballet. “Juffrouw, wel diagonaal hè.” Het resultaat: de mooiste serie foto’s die ik ooit van deze ballerina zag.

Ik ontmoette Frans Schellekens voor het eerst tijdens een van de vroege North Sea Jazz Festivals. Dat was net na de oprichting van de papieren voorganger van dit digitale tijdschrift, ook JazzNu geheten. Omdat hij met een camera in zijn hand liep vroeg ik hem of hij daar beroepshalve rondliep. “Ja, wat dacht jij dan, dat ik automonteur ben?” Frans ging fotograferen voor JazzNu, even onbezoldigd als alle andere medewerkers. Hij hield het zo’n twaalf jaar vol.

SHANGHAI

Nadat ik de dagbladjournalistiek had verlaten, verwaterden de contacten tussen Frans en mij. Af en toe mailden we met elkaar. Zo kwam ik te weten dat hij in 2007 naar Shanghai was verkast en begin 2012 in Cuba was neergestreken. In februari 2016 stuurde hij zelf een mailtje:
‘He Rinus, lees dat je een nieuwe “Jazz-Nu” bent begonnen, maar nu als internetversie. Opgezet, samen met je vrouw (?) Je bent toch niet getrouwd op je ouwe dag? Wil ik wel graag lezen. Groet, Frans.

Om er nog een typisch Frans-PS-je aan toe te voegen:
‘P.S. Over mijn vrouwen wordt niet gecorrespondeerd’.

Enkele dagen later landde er een verklarende mail van Frans:
‘Ik zit al weer ruim 4 jaar in Havana, en fotograferen doe ik sindsdien niet meer. Kan hier met gemak van mijn royalties van Getty Images leven, gelukkig. Saludos. F.’

 Een mail die hij vier maanden later nog eens uitgebreid over deed, toen ik hem vroeg of ik foto’s van hem mocht gebruiken voor de necrologie over Gato Barbieri. Zijn antwoord luidde:
He Rinus, altijd goed van je te horen , maar laten we even duidelijk zijn. 

1. Ik heb helemaal geen internet in mijn penthouse, hier
2. Daartoe moet ik 81 traptreden naar beneden om me onder het plebs te mengen, en vervolgens een hotel te bezoeken waar het wifi ( misschien) werkt. Kan zijn hotel Plaza, Inglaterra of Parque Central.  Overigens doe ik dat meestal iedere dag tussen 08:00 en 10:00 uur, behalve op zondag want dan is er geen krant
3. Hou er rekening mee dat het hier 6 uur vroeger is dan bij jullie en dat ik ’s ochtends eerst mijn negerinnetje nog moet bevredigen.
4. Als je inzicht wil hebben in mijn fotoarchief, bezoek dan de website van Getty Images. Daar staan ruim 6000 foto’s van me online en zij vertegenwoordigen me. Ik krijg daar dan ook vorstelijk voor betaald; ong. 10 ct. per foto per maand, JAWEL. 
5. Je begrijpt dat de foto’s van Luc Houtkamp en andere Jazz Nu coryfeeën, daar niet tussen zitten.  
6. Goed, Je begrijpt dat ik je graag van dienst wil zijn, alleen geduld meneer. Aan stress doen we hier niet. Houdoe en het ga je goed, en… als ik je kan helpen dan doe ik dat met alle liefde. 

F.

GEHEIM JAZZGENOOTSCHAP

 In september 2017 overleed Leo Cuypers en zeker weten, daar had Frans mooie plaatjes van. Met hem gemaild, hij stuurde foto’s en liet die vergezeld gaan van de volgende mail:
Godverdomme. Ik heb nu echt ‘n primeur voor je. Het Geheim Jazz genoodschap.  Ze zijn bijna allemaal dood, dus , vandaar. Hoop dat je met deze foto’s uit de voeten kunt. Ja, als Getty je betrapt dan zien we wel verder. Jij (Jazz Nu) mogen ze gratis gebruiken. Maar nogmaals; ik heb geen internet in huis.  We wachten nu op Irma. Houdoe F

Wachten op Irma, Frans zag de naderende orkaan met die naam in het najaar van 2017 bijna met plezier op Cuba afkomen. Zijn baan als rondleider voor toeristen op dit eiland kon alleen maar gekruid worden als Irma neerstreek. De avonturier in hem buitte het natuurgeweld uit, maar hij kon niet bevroeden dat een opvolger van Irma, de orkaan die in januari 2019 over Cuba raasde, het einde van zijn leven ging betekenen.

Frans Schellekens is op 27 januari van dit jaar – naar verluidt – tijdens het woeden van de orkaan, van een trap gevallen en ernstig gewond naar een ziekenhuis in Havana vervoerd. Na het noodlottige ongeluk wist hij – naar eigen zeggen – niet meer of hij dood of levend was. Van Cuba werd hij naar een ziekenhuis in Amsterdam overgebracht. Op 27 februari stuurde Frans’ zus Dorothé mij de volgende mail:
De dood is van zijn gezicht verdwenen en leven is ervoor in de plaats gekomen; boekdelen staan er op zijn gezicht te lezen. Met een comateuze blik speurt hij de omgeving af. Het rechteroog met kleine pupil draait onrustig rond, links ligt versuft met grote pupil de omgeving af te tasten. Vreselijk vermoeiend is het allemaal, na een paar minuten valt Frans dan ook weer terug in een diepe slaap met zacht snurkje.

Frans ademt bijna zelfstandig. Zodra hij dat 48 uur aaneengesloten doet, kan de beademing er af en wordt hij naar een volgende afdeling verplaatst waar 2 personen op bezoek mogen, 2 x 5/10 min per dag.

 Wordt vervolgd.

 Grtjs, D.

LONGONTSTEKING

De dood mocht van het gezicht van Frans Schellekens zijn verdwenen, het was niet voor lang. Na de zoveelste longontsteking werd die van 27 mei 2019 hem fataal. Hij overleed die maandagmiddag om twee uur ‘vredig’, zoals de rouwkaart vermeldt. Hij werd 65 jaar.

Frans Schellekens, de ijzervreter onder de jazzfotografen, de man die maar bleef en bleef doorgaan, zich als een tornado op het jazzmilieu wierp, liet uiteindelijk zesduizend foto’s na aan het internationaal persagentschap Getty Images. Het was slechts een deel van zijn immense archief, dat ook pop- en nieuwsfoto’s bevat. Het is de nalatenschap van die eerder genoemde blanke pit, die de ruwe bolster op de achtergrond drong. Want Frans Schellekens mag dan godverdomme wel dood zijn, zijn betekenis voor de verspreiding van de jazz zal godverdegodver hopelijk nog lang de kolommen van JazzNu sieren. En internet op een prettige wijze onveilig maken.

Frans Schellekens wordt op zaterdag 1 juni gecremeerd in het Crematorion op begraafplaats Zorgvlied aan de Amsteldijk in Amsterdam. Aanvang plechtigheid 13.30 u.

De foto’s van de hand van Frans Schellekens zijn door hem belangeloos aan JazzNu afgestaan.

RINUS VAN DER HEIJDEN

www.fransschellekens.nl