Jasper Blom heeft een hoogst opmerkelijk project ontwikkeld: ‘Polyfonie van de Lage Landen’. Het betreft een poging een brug te slaan tussen Middeleeuwse- en Renaissancemuziek en improvisatiemuziek van nú. De tenorsaxofonist trekt er met zijn kwartet en gastspeler Bert Joris op dit moment mee door Nederland. Het tweede concert van de tournee verzorgde hij in Paradox in Tilburg.

Jasper Blom.
Jasper Blom.

Polyfonie. Meerstemmigheid. In de gecomponeerde, westerse muziek is het de normaalste zaak van de wereld. Maar tot de elfde eeuw was polyfonie een onbekend verschijnsel, omdat alle muziek tot die tijd eenstemmig was. Polyfonie laat meerdere melodielijnen tegelijkertijd klinken, waarbij die lijnen elk hun eigen zelfstandigheid hebben en daardoor hun eigen rol. Samen vormen zij de compositie. Als we het hebben over de Middeleeuwen en Renaissance zijn het vooral componisten uit de Nederlanden (de Lage Landen – Nederland en België) geweest, die de polyfonie ver hebben doorgevoerd. Bij Johann Sebastian Bach bereikte de meerstemmigheid zijn onovertroffen hoogtepunt.

Frans van der Hoeven.
Frans van der Hoeven.

MUZIEKTHEORIE

Een stukje muziektheorie om wellicht Jasper Bloms project Polyfonie van de Lage Landen wat nader toe te lichten. De bedoeling achter het project is de bijzondere samenklanken die ontstonden in oude muziek te laten horen en daarmee aan te tonen dat je die ook hoort in twintigste-eeuwse muziek. Jasper Blom heeft er een levenswerkje van gemaakt. De concerten die dit initiatief gaat opleveren, zijn zonder meer intrigerend. Hoewel het concert in Tilburg pas het tweede is van een reeks van tien en veel dingen nog op hun plaats moeten vallen, zijn Bloms inspanningen nu al fascinerend te noemen. Ook voor hen die het verder niet zoveel kan schelen wat de componist met de polyfonie heeft gedaan, doemen er talloze momenten van verbazing en bewondering op.

Bert Joris.
Bert Joris.

Het Jasper Blom Quartet en trompettist Bert Joris hadden slechts aan één compositie tijdens de eerste set van het concert genoeg, om hun bedoelingen duidelijk te maken. Waltz for Magnus bevatte alle elementen die Jasper Blom met zijn beoogde brug tussen oud en nieuw voor ogen had. Bert Joris’ trompet die een volle, donkere toon als die van een flugelhorn voortbracht, een welhaast overweldigende tenorsaxsolo van Blom zelf die met hetzelfde elan werd voortgezet door de gitaar van Jesse van Ruller en daarachter de eigen lijnen van het slagwerk van Martijn Vink en de contrabas van Frans van der Hoeven. En dan… en dan, dan weer het zingen van tenorsaxofoon en trompet. En dat alles samengevat in slechts één compositie. Superb!

Guidonian Hand was het eerste nummer van het concert dat refereerde aan oude muziek. Het verwees naar de elfde-eeuwse monnik Guido van Arezzo, die via vingerkootjes een methode had ontwikkeld om koren een bepaalde toonhoogte te laten zingen. Hoe dat tien eeuwen later klonk? Als een klauterpartij naar een triomferende ereboog, in gang gezet door een gestopte trompet en een contrabas en daarna door alle vijf de musici. En dan was er nog Knor, een wat ouder stuk van Jasper Blom, een kwartetstuk met daarin ruimte voor een trio, dat een ontstellend hoog tempo ontwikkelde. En Homme Armé, met een prachtig thema, subtiel neergelegd door de tenorsaxofoon en letterlijk nagespeeld door de contrabas. En The Least Of Your Worries, hier een kaleidoscoop van allerlei fragmenten die Jasper Blom hanteert voor zijn Polyfonie van de Lage Landen.

INSPIREREN

De ‘oude’ componisten Ciconia, Ockeghem en Agricola inspireerden Jasper Blom deze avond voor zijn Polyfonie. Van composities van hun vakbroeders Guillaume Dufay en Guillaume Machaut maakte hij bewerkingen. Zoals in Virelai, waarin hij muzikale citaten van Machaut omsmeedde in een eigen visie. En hoe groot de fantasie is van componist en bandleider Blom bleek in de vertolking van The Lady And The Unicorn, een geheimzinnige verzameling van zes tapijten, rond 1500 in Vlaanderen geweven en nu hangend in het Musée National du Moyen Âge in Parijs. ‘Gewoon’ op muziek gezet, kom er maar om.

Waarbij het openingsstuk van de avond geen groter contrast kon vormen. Your Beauty And My Brains is gebaseerd op een ontmoeting tussen Albert Einstein en Marilyn Monroe, waarvan helemaal niet zeker is of die ooit plaatsvond. Maar ja, Lage Landen en Hoge Bergen – als dit grapje tenminste is geoorloofd – sluit toch weer de cirkel naar de Polyfonie van de Lage Landen. Want hier al, aan het begin van dit gedenkwaardige concert, probeerden het Jasper Blom Quartet en Bert Joris in een ouder stuk, meerstemmigheid op verscheidene manieren te realiseren. Zoals ze dat ook deden in het eerder vermelde magnum opus van de avond: Waltz For Magnus. Ook een ouder stuk, waarvan de basis rust op middeleeuws materiaal. Omdat het geen nieuwe compositie is en de musici het al wat beter in de hand hebben, was hier sprake van volledige vrijheid in spelopvatting en uitvoering. Als die na meerdere optredens verder doorsijpelt in de rest van de Polyfonie van de Lage Landen, mag van een nieuw meesterwerk worden gesproken.

RINUS VAN DER HEIJDEN
Beeld GEMMA VAN DER HEYDEN

Lees ook:
Jasper Blom brengt oude muziek en jazz samen

Jasper Blom Quartet en Bert Joris – Polyfonie van de Lage Landen
Paradox Tilburg, 4 december 2015
www.jasperblom.com

Jasper Blom – tenorsaxofoon
Bert Joris – trompet
Jesse van Ruller – gitaar
Frans van der Hoeven – contrabas
Martijn Vink – slagwerk

Previous

Dirk W. de Jong vangt blueslandschap in foto’s

Next

Open ogen, oren en ontdek: State X New Forms festival

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Lees ook