De woorden waarmee Wilbert de Joode de tweede set van zijn concert aankondigde, waren exemplarisch voor het verloop van de gehele avond: “Ik had eigenlijk iets anders bedacht, maar we gaan als sextet spelen. Goede reis.” Zomaar een andere opzet van het optreden, musici die pardoes in het diepe werden geworpen; het was de onvoorspelbaarheid ten top. Precies zoals de inhoud en uitwerking van de Core & More Tournee, waarmee Buma Boy Edgarprijswinnaar 2016 Wilbert de Joode door het land trekt, dat ook waren. Paradox werd weer eens bevolkt door échte improvisatoren.
Contrabassist Wilbert de Joode toert zoals gezegd met zijn project Core & More. Daarvoor heeft hij twee groepen in het leven geroepen, waarmee hij in totaal tien concerten in het land verzorgt. Voor Tilburg – het vierde optreden – was gekozen voor C&M-1, dat bestaat uit tenorsaxofonist/klarinettist Tobias Delius, gitarist Jasper Stadhouders, slagwerker Onno Govaert, De Joode zelf en gasten van deze avond, Ab Baars op tenorsaxofoon, klarinet en shakuhachi plus Ada Rave op tenorsax en klarinet. Omdat het concert plaatsvond in de Paradox-serie ‘Van Kemenade Invites’, mocht de gelijknamige Tilburgse altsaxofonist en gastheer ook aanschuiven voor enkele riedeltjes.
GEEN HANDVATTEN
Zoals te verwachten was, werden er voor het goed opgekomen publiek geen handvatten aangereikt. Het was een kwestie van gordels om en kachelen maar. Wilbert de Joode is mede-vaandeldrager van de vaderlandse vrije-improvisatiescene die bij uitvoeringen geen genade kent, alle muzikale beleefdheden terzijde schuift en de toehoorders zelf laat uitzoeken wat moet worden gedacht van muziek zonder akkoorden, zonder harmonie, vrijwel altijd zonder melodie én zonder onderlinge afspraken. In de vrije impro is het ieder voor zich, ook wat de acceptatie en rekbaarheid van de aanwezigen betreft: ieder mag er van denken wat hij wil. Of dat nu positief of negatief is, het dient geen enkel belang.
Prijswinnaar De Joode vertelde voor aanvang van de concerten – het waren er verschillende in één – dat er met de musici nooit afspraken worden gemaakt. De leider bepaalt wanneer het moment daar is wie het podium gaat betreden. Dat resulteerde in Tilburg in een eerste mini-optreden van Ada Rave, Paul van Kemenade, Wilbert de Joode en Onno Govaert. Om meteen daarna de keus te maken voor een duo-optreden van Tobias Delius en Paul van Kemenade. Tenor- en altsaxofoon in een treffen waarin ieder het klankbord van de ander was. Het werd geen gedoe met elkaar van het podium blazen, maar wel onderzoeken hoe je elkaars fantasie kunt aanvullen. Dat dit met uitdagen gepaard moet gaan, spreekt vanzelf. En daar kwam Wilbert de Joode weer: “Het volgende wat ik heb bedacht is een trio met Ab, Onno en Jasper op basgitaar in plaats van op gitaar.” En met Ab Baars voor de gelegenheid op klarinet. Ingehouden voor zijn doen, maar prachtig leunend tegen de opwinding die de fantastische slagwerker Onno Govaert en Jasper Stadhouders’ basgitaar opriepen.
Zo verliep het concert, met telkens terugkerende verrassingen. Zoals drie tenorsaxofoons of drie klarinetten, een afgedempte gitaar die klonk als een bel, een tenorsolo (van Ada Rave) met bijna onuitstaanbaar lange stiltes tussen de frases en fluisterende shakuhachi-klanken van Baars’ Japanse rietfluit. En altijd was er dat gewring tussen instrumenten, de disharmonie die schurende, nieuwe klankpatronen voortbracht en de ruwheid die onvermijdelijk aan deze muziekvorm kleeft. Zoals het moment dat Jasper Stadhouders waarschijnlijk ervoer dat er wel even met de peperbus mocht worden gestrooid. Als een grondwerker dreef hij zijn gitaar zowat een versterker in. Ter meerdere eer en glorie van woeste, detonerende klanken waarop het voor de contrabas goed anticiperen was. Aldus hiphoppend van moment naar moment, consequent ingevuld door intuïtie die alleen bij fantastische muzikanten diep in hun ziel huist.
VERADEMING
Het concert van Wilbert de Joode werd mogelijk gemaakt, omdat Paul van Kemenade hem en zijn ensemble had uitgenodigd in de ‘Invites’-serie die de altsaxofonist al zo’n vier jaar organiseert. Hij deed dat samen met Paradox. Het was een verademing binnen een programmering die jaar na jaar vaster op zekerheden wordt gegrondvest, terug te keren naar de basis van de Nederlandse moderne jazz. En bovendien naar de fundamenten van Paradox zelf, dat juist uit die scene is voortgekomen. Het initiatief van Paul van Kemenade dient niet alleen de veelkleurigheid van Paradox, maar ook en vooral het feit dat de fakkel van de vrije improvisatie wordt overgedragen aan een jonge generatie. Drie ervan, Ada Rave, Jasper Stadhouders en Onno Govaert stonden schouder en schouder met de oude garde Wilbert de Joode, Ab Baars en Tobias Delius.
Want laten we in de gaten houden dat in dit verband de toekenning van de Buma Boy Edgarprijs 2016 aan Wilbert de Joode een tweeledig doel dient. Eerstens de toekenning aan een man die al een levenlang pioniert in de vrije jazz en deze voortdurend verder ontwikkelt en tweedens de mogelijkheid die hij daarmee biedt om het recht te verwerven om te weten. Weten dat een belangrijk deel van de hedendaagse ontwikkelingen op het gebied van moderne jazz, te danken zijn aan De Joode’s generatie en die daarvoor. Dat die musici nog altijd een plaats zouden moeten krijgen op Nederlandse jazzpodia is daarom evident. Helaas zien de programmeurs dat anders.
RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN
Van Kemenade Invites… Wilbert de Joode en Core & More
Paradox Tilburg, 8 februari ’17
Ab Baars – tenorsaxofoon, klarinet en shakuhachi
Tobias Delius – tenorsaxofoon en klarinet
Ada Rava – tenorsaxofoon en klarinet
Jasper Stadhouders – gitaar en basgitaar
Wilbert de Joode – contrabas
Onno Govaert – slagwerk
gast: Paul van Kemenade – altsaxofoon
WWW.WILBERT DE JOODE.NL
Ik ben erg blij met deze meer dan adekwate verwoording van wat passeerde in dit concert GE WEL DIG geschreven ! Waarvoor dank dank en nog eens dank …