Foto hierboven: Jasper Stadhouders, Gonçalo Almeida, Tobias Klein, John Dikeman, Evi Filippou, Bart Maris, Jessica Pavone, Philipp Moser en Elisabeth Coudoux. Foto Spinifex
Is twintig jaar bestaan een reden voor een feestje? Tobias Klein vindt van wel. ‘Zijn’ groep Spinifex viert dit jaar het 20-jarig bestaan en daar wil hij wel eens even een boom over opzetten. En uitleggen hoe hij dit jubileum herdenkt.
Om met dit laatste te beginnen: Spinifex heeft het project Maxximus in het leven geroepen. Niet te verwarren met Maximus, want dat was een project dat het levenslicht zag toen Spinifex tien jaar bestond. Maxximus dus, hoorbaar gemaakt door het sextet Spinifex, plus drie bijzondere gasten: altvioliste Jessica Pavone uit New York, celliste Elisabeth Coudoux uit Keulen en vibrafoniste/percussioniste Evi Filippou uit Griekenland, maar wonend in Berlijn. Is het belangrijk de afkomst van deze gasten te vermelden? Wis en waarachtig, zij tekenen mede de grenzeloze ambities van Spinifex, zowel in zijn projecten als in de uitvoering ervan.
“In april hadden we een residentie in Tsjechië”, verklaart Tobias Klein. “In de relatief kleine plaats Pardubice, een uur rijden van Praag. Daar is de club Divadlo 29 gevestigd, waar avontuurlijke muziek wordt geprogrammeerd. Wij speelden er al twee keer en ik complimenteerde toen de artistiek leider met de mooie akoestiek daar. Tijdens het creëren van Maxximus dacht ik hoe mooi het zou zijn daar te repeteren en audio- en video-opnamen te maken voor een album dat op 14 november uitkomt. In de Opus Jazzclub in Boedapest gaven we een concert, dat ook werd opgenomen, nadien zijn we terug gegaan naar Pardubice om de opnamen verder af te maken.”
“Twee jaar geleden al hebben we de drie gasten voor Maxximus gevraagd. We wilden een grotere bezetting met andere klankkleuren en meer naar akoestisch neigend. Je krijgt dan een ander klankpalet en dat is er ook uit voortgekomen”, weet Tobias Klein heel zeker.
Twintig jaar Spinifex, op zich al een behoorlijke prestatie om zo’n buiten de reguliere regels tredend gezelschap overeind te houden. Hoe heeft Tobias Klein het voor elkaar gekregen de groep immer zijn kracht te laten behouden? “Dat zit in de samenstelling van de bezetting”, zegt hij stellig. “We hebben al die jaren geweten waar je moet gaan om die kracht te vinden en te behouden. Het is een kwestie van concentratie, van samensmelting én wederzijds vertrouwen. Je moet elkaar willen opzoeken, individualiteit op een andere manier inzetten. Nu met de gasten erbij zijn er zoals gezegd, andere kleuren mogelijk, zonder dat ons concept anders moet zijn. Alle drie de musici zijn sterke persoonlijkheden, dat was ook mijn reden hen te vragen.”
“Ik wilde dingen anders maken, vergelijk het met een relatie. Je kijkt elke dag opnieuw wat de dag brengt. Datzelfde geldt in de muziek. Het leuke van ons ensemble is dat het lange tijd heeft kunnen groeien. Ik vind het fijn dat Spinifex zo lang bij elkaar is en dat ook te mogen vieren.”
Complexiteit is Spinifex nooit uit de weg gegaan. Vrije jazz ligt altijd aan de basis, invloeden van Oosterse muziek en hortende, maar altijd in elkaar schuivende ritmes waaieren over elk concept uit. Voortgebracht door zes multi-creatieve geesten, die nu voor Maxximus versterking krijgen van drie soortgelijke vakgenoten. Dat het klankpalet daar danig mee wordt uitgebreid, is precies de bedoeling van Tobias Klein. Zou er wellicht een ietsiepietsie sprake zijn van een kleine big band?
Daar wil hij niet van horen. “Bij een big band werk je met secties, bij Spinifex zeker niet. Gonçalo Almeida speelt meestal basgitaar, nu contrabas. Het al laag gestemde strijktrio – cello, altviool en viool – speelt nu nog een treetje lager. Ikzelf speel voornamelijk basklarinet. Bij Spinifex doe ik dat niet, deed het wel bij Spinifex Orchestra. John Dikeman speelt nu ook bassaxofoon. En de vibrafoon van Evi Filippou én haar percussie kunnen heel goed samenvallen met de drums. Harmonisch kunnen we van alles toevoegen, ook een hoog, helder timbre, dus we hoeven niet alles in de laagte te spelen.” Maxximus legt ook en vooral een akoestisch traject af. Elektronica is slechts gekoppeld aan de gitaar en contrabas.
Wat is in de ogen van Tobias Klein het verschil tussen Spinifex 2005 en 2025? “Dat bestaat uit twee stappen. we zijn in een medium-groepsbezetting begonnen. In 2010 gingen we terug naar een kwartet, nog met mede-oprichter Gijs Levelt. Dat viertal vormde de kern die we nu hebben, met Bart Maris op trompet, John Dikeman op tenor- en bassaxofoon, gitarist Jasper Stadhouders, Gonçalo Almeida op basgitaar en contrabas en drummer Philipp Moser plus ikzelf op altsaxofoon, klarinet en basklarinet. Het verschil met toen en nu zit meer in dit schakelpunt, dus dat we ons concentreerden op een kleine bezetting. Daardoor creëerden we een rauwer geluid, hadden we meer vrijheid en een rigoureuzere structuur. Dus minder jazzy en meer invloed uit geïmproviseerde muziek.”
Twee gebeurtenissen in het 20-jarig bestaan van Spinifex springen er voor Tobias Klein uit. “In 2013 maakten we met het kwintet de eerste langere tournee: elke dag spelen, in totaal tien concerten. Toen is er iets gebeurd met het samenspel, er was een klik waardoor we dichter bij elkaar kwamen. Een tweede, soortgelijke tournee vond plaats in 2015. We tourden in Siberië, met een bus vol muzikanten, gedurende drieënhalve week, waarin we bijna elke avond speelden. Dat kun je je bijna niet meer voorstellen, touren in Siberië. We moesten telkens iets neerzetten. Door dat avond aan avond te doen kregen we op zeker moment het gevoel dat we alles konden doen wat we willen. Ik prijs me gelukkig dat te hebben mogen meemaken.”
Rijst de vraag of het compositorische aspect van Maxximus – het is immers een nieuw concept – groter is dan het geïmproviseerde. “Nee”, zegt Tobias Klein beslist. “De keuze voor onze drie gasten was omdat ze zulke goede improvisatoren zijn. Het zou jammer zijn als er sprake was van minder improvisatie. Ikzelf heb twee stukken geschreven, Bart en Jasper ook ieder twee, Gonçalo een en Elisabeth ook een. Ze komen niet allemaal op het te verschijnen album. We hebben bij elkaar twee uur muziek. Op Undrilling The Hole – het negende en tot nu laatste album uit 2024 (rvdh) – was alle muziek van mij. Dat gebeurde zomaar, omdat ik een aantal stukken had en de anderen niet.”
Maxximus met zijn drie gasten voelt anders voor Tobias Klein en de zijnen. “Je beweegt je op onbekend terrein. Ik zal niet zeggen dat we geheel los komen van wat was, wel dat we een stap maken met één been buiten ons terrein. Bij Spinifex Sings met twee vocalisten was dat ook zo. In de kernbezetting hebben we een heel duidelijk idee waar Spinifex voor staat. We komen daar niet helemaal los van.”
De kernbezetting, die bestaat sinds 2016, komt meerdere malen ter sprake. Het is duidelijk dat artistiek leider Klein er al zijn ideeën mee kan verwezenlijken. “Op de eerste plaats vind ik dat alles nog niet zo vast hoeft te liggen. Ik loop al een tijdje rond met een idee om een project met punk uit de jaren zeventig te gaan doen met Spinifex. Punk is muziek uit mijn jeugd. Vandaag de dag kan ik er nog heel blij van worden.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
Maxximus beleeft zijn Nederlandse première op 9 juni in Splendor Amsterdam. Drie dagen eerder is het project al te horen tijdens het Moers Festival in Duitsland. In november en december zijn er vier concerten gepland in Nederland, er volgen er nog meer.
