De film ‘Playing the Changes – Tracking Darius Brubeck’ gaat tijdens het Music Film Festival in Tilburg op 7 september in Nederlandse première. De een uur durende film/documentaire gaat over Darius, de zoon van de befaamde jazzpianist Dave Brubeck. Dat het niet altijd gemakkelijk is die erfenis te dragen, maakt de film duidelijk. En ook dat de zoon een even grote strijder is als zijn vader voor een betere wereld.
Al bij de eerste beelden van de film vraag je je af: is dit nu Dave of Darius? Is het vader of zoon, want de gelijkenis tussen beiden is sterk. Zelfde gelaatstrekken, zelfde oogopslag, zelfde grove haarinplant, zelfs vrijwel het zelfde (zware) brilmontuur. Maar laat er geen twijfel over bestaan, Playing the Changes gaat over de zoon; de vader duikt slechts op oude filmbeelden hier en daar op. Regisseur Michiel ten Kleij heeft als concept een carrousel gekozen waarin Darius de voortrekker is, Dave de aangever en hun beider streven voor een betere wereld de alles met liefde afdekkende paraplu.
Darius Brubeck (1947) is een van de zes kinderen van vader Dave en moeder Iola Whitlock. De film laat zien dat er naast ademhalen in het gezin Brubeck nog één noodzaak was: muziekmaken. Darius bekwaamde zich al op heel jonge leeftijd een beetje op de trompet – ‘Op school schreef ik iets voor vier trompetten’ – maar schakelde, geheel in de lijn van zijn vader, snel over op piano. Vanaf dat moment gaat de film uitsluitend nog over Darius, al kan hij niet om het onsterfelijke Take Five van het Dave Brubeck Quartet heen. Een compositie die overigens werd geschreven door bandlid Paul Desmond en door hem werd uitgevoerd op altsaxofoon.
In de film Playing the Changes is een van de beginshots een concert van het Darius Brubeck Quartet in Polen in 2018, zestig jaar nadat vader Dave met zíjn kwartet daar voet aan land zette. En daarmee de eerste was die jazz naar het communistische Oostblok bracht. Waar de belangstelling voor deze muzieksoort al was gewekt door de radio-uitzendingen van The Voice of America. Het concert in 2018 vangt aan met Take The A-Train van Duke Ellington en wordt afgesloten met Take Five, maar nu door Dave O’Higgins vertolkt op tenorsaxofoon. Degenen die Take Five in het 65-jarig bestaan van het nummer ontelbare malen hoorden op de oorspronkelijke altsaxuitvoering zullen aangenaam verrast opkijken als het ministukje in de film op tenor voorbij komt.
Dat Darius Brubeck gekozen heeft voor de tenorsaxofoonuitvoering kan alles te maken hebben met het juk dat hij moest torsen van zijn zo beroemde vader. Hij vertelt in de film dat talloze mensen na concerten op hem toe kwamen en zeiden: ‘Ik zag jouw vader’. Waarop de pianist besloot een compositie te schrijven met de titel I Saw Your Father. En tevens om zijn leven verder te voltooien als níet de-zoon-van.
In zijn jonge jaren al werd Darius Brubeck gemangeld door de eeuwig opdoemende vergelijking met zijn vader. Daarom bekeerde hij zich als tiener waarschijnlijk tot het hippiedom met lange haren, veel woestheid, muzikaal geëxperimenteer en het gebruik van drugs. Die periode duurde niet lang, hij ontmoette zijn latere echtgenote Catherine die is geboren in Zuid-Afrika en trok met haar in 1984 naar Durban, waar hij de eerste universitaire jazzcursus inrichtte. Om in 1989 het internationaal bekende Centre for Jazz & Popular Music op de Durban-campus van de Universiteit van KwaZulu-Natal op te richten. Hij was daarvan tot 2005 directeur. En kon de titel van professor aan zijn naam toevoegen.
Playing the Changes richt zich voor een belangrijk deel op Brubeck’s activiteiten in Zuid-Afrika, waaraan hij begon omdat hij zijn aandeel aan een betere wereld met muziek wilde brengen. Precies zoals zijn vader ruim dertig jaar eerder had gedaan door met zijn groepen met multiraciale samenstellingen het racisme in de Verenigde Staten te lijf te gaan. Het is jammer dat de inspanningen die Dave Brubeck op dit gebied ten toon spreidde in de film over zijn zoon grotendeels onbelicht blijven. Eén minuutje had voor de filmbezoekers veel duidelijkheid en saamhorigheid tussen twee kunstenaars teweeg gebracht.
Darius Brubeck bewoog zich in Zuid-Afrika op allerlei vlakken. Hij zette zich onder meer fanatiek in voor jonge zwarte studenten en spande zich in voor aankomende jazzclubs, ook al bleven ze maar twee weken open… Hij wilde niet veranderen wat er was, maar de jazzscene verder uitbouwen naar een volwassen exponent van de zo rijke Zuid-Afrikaanse muziek. “Ik wil een omgeving creëren waar iedereen zich thuis voelt, zwart en wit”, zegt hij. Daarvoor ondernam hij vele reizen, onder meer met The Jazzanians, een multiraciale studentengroep onder de leus ‘From Durban to Detroit’.
Playing the Changes duurt maar een uur. Het is de grote verdienste van Michiel ten Kleij dat hij door de film gefragmenteerd samen te stellen, een weliswaar niet volledig portret van Darius Brubeck presenteert, maar voor de niet al te zeer in jazz ingewijde kijker een beeld geeft van een bijzondere man. Een die eruit ziet als een brave boekhouder, maar door zijn inspanningen op muzikaal én maatschappelijk terrein laat zien dat jazz zoveel meer is dan een vaak als elitair beschouwd publiek in jazzclubs te bedienen. Darius Brubeck zet jazz in als een katalysator tussen twee werelden: die van macht en onmacht. Dat hij de scheidslijn daartussen op zijn manier doet vervagen, laat Playing the Changes – Tracking Darius Brubeck op aangename wijze beleven.
RINUS VAN DER HEIJDEN
‘Playing the Changes – Tracking Darius Brubeck’ maakt onderdeel uit van het Music Film Festival dat van 6 tot en met 8 september voor de derde keer in Tilburg wordt georganiseerd. Het festival ontrolt zich op vier locaties en bevat naast de vertoning van muziekfilms ook concerten, vraaggesprekken en zelfs een workshop operazang. Het programma is op dit moment nagenoeg rond en is al te bekijken op
